مسجدالاقصی (به عربی: المسجد الأقصی، به‌معنی دورترین مسجد،مسجدی ا ست که نام آن در آیه اول سوره اسراءآمده‌است، که اشاره به معراج و سیر شبانه پیامبر اسلام از مسجدالحرام به مسجدالاقصی دارد.
سبْحَانَ الَّذِی أَسرَی بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسجِدِ الْحَرَامِ إِلی الْمَسجِدِ الاَقْصا الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنرِیَهُ مِنْ ءَایَتِنَا إِنَّهُ هُوَ السمِیعُ الْبَصِیرُ
منزّه‌است آن خدایی که بنده‌اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الأقصی- که پیرامون آن را برکت داده‌ایم- سیر داد، تا از نشانه‌های خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست.
این آیات در سال ۶۲۱یعنی حدود ۹۰سال پیش از ساخت مسجدی با همین نام در بیت المقدس یا اورشلیم نازل شده‌است و لذا جز تشابه اسمی، دلالتی بر آن ندارد. این مسجد، که در بخش شرقی شهر بیت‌المقدس(اورشلیم) قرار دارد، در سال ۷۱۰ساخته شد. مسلمانان پس از هجرت به مدینه، تا سال یکم هجری به سمت بیت المقدس نماز می‌خواندند.
همچنین باید توجه داشت مسجددر قرآن به معنای کلیساو کنیسه هم به کار رفته‌است.
مسجدالاقصیحدوداً ۱۴کیلومتر تا رام الله مرکز اداره موقت فلسطین فاصله دارد. برخی از یهودیان ساکن بیت المقدس(اورشلیم) اعتقاد دارند که بقایای معبد«هیکل»(معبدی که سلیمان نبی به دستور خداوند ساخت و شرح آن در کتاب مقدس، بخش عهد عتیق آمده‌است)در زیر مسجدالاقصی قرار دارد وبرای تخریب مسجدالاقصی و احیای آن معبد تلاش می‌کنند. از جمله تلاش مایکل دینس روهن در ۲۱اوت۱۹۶۹(۳۰/۵/۱۳۴۸) که در این آتش سوزی در قسمت جنوب شرقی در حدود دویست متر مربع از سقف مسجد کاملاً منهدم گردید و گنبد مسجد در پنج نقطه سوخت. همچنین یکی از آثار متبرک مسجد و یک منبر مخصوص که هشتصد سال سابقه داشت نیز کاملاً از بین رفت.
اما مطابق تحقیقات تازه‌تری، این احتمال تقویت شده که محل هیکل بر محل فعلی بنای مسجد منطبق نیست و در فضای باز جنوب شرقی آن قرار دارد
مسجدالاقصی ، هم اکنون درسرزمین های تحت اشغال رژیم صهیونیستی قرار دارد و صهیونیست ها از همان آغازین سال های تجاوزات خود در خاورمیانه ، برنامه های مفصلی را برای دست اندازی به این مسجد شریف و آسیب رساندن به شان و جایگاه حقیقی آن در پی گرفتند و حتی تا مرحله تلاش آشکار جهت به آتش کشیدن آن پیش رفتند. در همین راستا ، چندین دهه است که مطالب تحریف شده و انحرافی درباره مسجدالاقصی و تاریخ آن ، در رسانه های دیداری و شنیداری سنتی و مدرن سراسر دنیا و خصوصا جهان اسلام منتشر می شود. هدف از ترویج این مطالب ، کاستن حساسیت افکار عمومی نسبت به این مکان مقدس است تا برنامه های اصلی صهیونیست ها برای تخریب این مسجد و جایگزین کردن یک «معبد یهودی» به جای آن ، هزینه های کمتری داشته باشد.
یکی از بزرگ ترین مطالب انحرافی درباره «مسجدالاقصی» ، جابجا کردن تصویر این مسجد با مسجدی دیگر به نام «قبة الصخره» است. مسجد «قبة الصخره» در فاصله بسیار کمی از «مسجد الاقصی» قرار داشته و به دلیل معماری منحصربفرد و جذاب و گنبد بسیار چشمگیر آن با رنگ طلایی، در نمای عمومی شهر قدس درخشش خاصی دارد. تا سالیان سال ، این مسجد به عنوان نماد شهر قدس و حتی نماد فلسطین در سراسر جهان ، خصوصا در کشورهای اسلامی معرفی می شد. حتی رژیم صهیونیستی ، در تبلیغات توریستی خود ، عمدتا برای معرفی «جروزالم» (بیت المقدس) از تصاویر مسجد «قبة الصخره» استفاده می نمود. این در حالی است که همزمان ، نهادهای رژیم صهیونیستی ، مشغول حفاری وسیع و دامنه داری در زیر ساختمان«مسجدالاقصی» و ساخت «معبدی یهودی» در آن بودند که به شدت زیرساخت این مسجد را با سستی و خطر نشست مواجه می ساخت. البته این عملیات ساخت و ساز کماکان نیز ادامه دارد. (در سال های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی ،روی یکی از اولین اسکناس های چاپ شده توسط حکومت نوپای اسلامی ، تصویر مسجد «قبة الصخره» با زیر نویس «مسجدالاقصی» به چاپ رسید که سهم بسزایی در تثبیت چنین اشتباهی در افکار عمومی ایرانیان داشت.)
دروغ دیگری که طی چند سال اخیر از سوی تبلیغاتگران و حتی رهبران رژیم اشغالگر قدس دائما تکرار شده و سعی در جااندازی آن در اذهان شده است به این قرار می باشد:
« آیه مربوط به معراج پیامبر اسلام که در آن از مسجدالاقصی نام برده شده ، در سال ۶۲۱میلادی یعنی حدود ۹۰سال پیش از ساخت مسجدی با همین نام در بیت المقدس یا اورشلیم نازل شده‌است و لذا جز تشابه اسمی، دلالتی بر آن ندارد و مسجدالاقصای مورد نظر مسلمانان در جایی غیر از بیت المقدس قرار دارد»
این دروغ شاخدار عمدتا پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و محوریت پیدا کردن «آرمان رهایی قدس» در خیزش اسلامی مقاومت فلسطینی شایع شده است . هدف از طرح چنین شبهه بی پایه ای آن هم از سوی محافل غیر مسلمان و حتی یهودی ، سلب تقدس این مکان و مخدوش کردن مقبولیت مذهبی «آرمان رهایی قدس» در میان مسلمانان است.
اصل ماجرا از این قرار می باشد که در روایات مستند و جامع الاتفا ق مسلمانان ، «مسجدالاقصی» نام دومین مسجدی است که توسط یک پیامبر الهی یعنی «حضرت سلیمان»(علی نبینا و علیه السلام) بنا شده است. اولین مسجد جهان ، توسط جد «حضرت سلیمان»(علی نبینا و علیه السلام) در «جزیرة العرب» ساخته شد که «مسجدالحرام» نام گرفت. در اعتقادات اسلامی، «مسجدالحرام» رکن اصلی جهان خلقت به شمار می رود و وجه تسمیه دومین مسجد الهی، یعنی «مسجدالاقصی» فاصله این مسجد با «مسجدالحرام» می باشد. معنای عبارت«مسجدالاقصی» عبارت است از«مسجد دور از…» که منظور ، دوری این مسجد از «مسجدالحرام» است.
نخستین بنای «مسجدالاقصی» با وفات«حضرت سلیمان»(علی نبینا و علیه السلام) و نابودی حکومت نوادگان او بر فلسطین، به تدریج ویران شد. پس از فتح فلسطین توسط مسلمانان در زمان خلیفه دوم ، شخص خلیفه در خرابه های «مسجدالاقصی» حاضر شد و دستور ساخت مسجدی جدید را صادر نمود. آن چه صهیونیست ها در شبهه پراکنی های خود به آن اشاره می کنند ساخت مسجدی پرشکوه و بزرگ در سال ۷۱۰ میلادی توسط «عبدالملک» خلیفه وقت می باشد که به جای مسجد محقر و کوچکی که در زمان خلیفه دوم ساخته شد بنا گردید. از سوی دیگر ، صهیونیست ها فراموش کرده اند یا عمدا خود را به تجاهل می زنند که مسلمانان محلی را که معراج پیامبر اعظم(صلوات الله علیه) از آن جا سفر خود را به آسمان(موسوم به «معراج») را آغاز کرده است با جزئیات و حتی نشانی دقیق در مستندات تاریخی و دینی خود ثبت کرده اند.
امروزه مسلمانان به دلیل ضعف مطالعات مذهبی غالبا نمی دانند که مسجد «قبة الصخره» در حقیقت بر فراز صخره ای بزرگ بنا شده است که پیامبر اعظم(صلوات الله علیه) پیش از آغاز سفرش به آسمان ، بر آن جلوس کرده اند. این صخره که «صخره معراج» اشتهار دارد ، دقیقا در زیر گنبد طلایی رنگ مسجد «قبة الصخره» واقع است و بدون آن که تراش بخورد یا تغییر شکل داده شود حفظ شده و یکی از جذاب ترین دیدنی های بیت المقدس ، حتی برای غیر مسلمانان به شمار می رود.با توجه به فاصله ی چند ده متری بنای مسجد«قبة الصخره» با بنای «مسجدالاقصی»، این خود دلیلی تاریخی است بر آن که مسجدالاقصای نام برده شده در قرآن ، همان مسجدالاقصای فعلی است.
هر دو مسجد مذکور توسط دیواری قدیمی و قطور محصور شده که در زمان حکومت عثمانی ساخته شده است و تمامی این منطقه محصور ، با نام «حرم شریف» شناخته می شود. نظری هم وجود دارد که مسجدالاقصای نام برده شده در قرآن به کل محوطه «حرم شریف» اطلاق می گردد.
روز ۳۰ مرداد ۱۳۴۸ بخشي از مسجدالاقصي در فلسطين اشغالي توسط افراد متعصب صهيونيست به آتش كشيده شد و خسارات قابل توجهي به آن وارد آمد. اسرائيل اين حادثه را كه خشم و انزجار مسلمانان سراسر جهان را برانگيخت به يك جهانگرد يهودي استراليايي نسبت داد. «دنيس مايكل روهان» سياح استراليايي كه صهيونيستها وي را عامل به آتش كشيدن مسجدالاقصي معرفي كردند، در يك حركت نمايشي محاكمه شد و متعاقباً منابع خبري اسرائيل اعلام كردند كه چون نامبرده دچار بيماري رواني بوده آزاد شده است. ۱
حادثه آتش‌سوزي در مسجدالاقصي يك سال پس از تصرف بخش شرقي بيت‌المقدس توسط نيروهاي اسرائيلي در جريان جنگ ۶ روزه ژوئن ۱۹۶۷ (خرداد ۱۳۴۶) صورت گرفت. در آن زمان گلداماير عضو حزب كار اسرائيل كه به تازگي در پي مرگ «لوي اشكول»۲ تصدي دولت را بر عهده داشت، نخست وزير اسرائيل بود. او از جمله سياستمداراني بود كه بر كاوش در بخشهاي زيرين مسجدالاقصي براي يافتن آنچه كه «هيكل سليمان و ساير ابنيه مقدس يهوديان» خوانده شده بود، اصرار مي‌ورزيد. رژيم صهيونيستي از نخستين روزهاي اشغال بيت‌المقدس اقدامات زيادي براي زدودن آثار و تعلقات اسلامي اين شهر به عمل آورد. از جمله اين اقدامات بستن بانكهاي عربي، تخريب خانه‌ها و يا اماكن اسلامي، افزايش آباديهاي يهودي نشين، جمع‌آوري پولهاي عربي و رواج پول اسرائيلي، مجبور ساختن اعراب به تعويض شناسنامه‌هاي عربي و تبديل آنها به شناسنامه‌هاي اسرائيلي، ساير اشكال هويت زدائي از مردم مسلمان بيت‌المقدس بود. در جريان جنگ اول اعراب و اسرائيل و همچنين جنگ ۶ روزه رژيم صهيونيستي عليه كشورهاي اسلامي چندين بار بيت‌المقدس توسط جنگنده‌هاي اسرائيلي بمباران شد . و در يكي از حملات هوائي دروازه مركزي مسجدالاقصي و يكي از منارهاي آن خسارت ديد.۳ از ماه مارس ۱۹۶۸ (اسفند ۱۳۴۶) صهيونيستها به وسيله گروههاي باستان شناسي و به بهانه كشف آثار معبد سليمان در اطراف و زير عمارت مسجدالاقصي دست به كار حفاري شدند و در محيط حرم شريف نيز حفاريهائي انجام داده و در بخش زيرين مسجد تونلهاي متقاطعي حفر كردند. هدف از اين گونه اقدامات، تخريب تدريجي مسجدالاقصي، نماد اتحاد ملت مسلمان فلسطين و سپس احداث دوباره معبد يهود به جاي آن بود. حادثه به آتش كشيدن مسجدالاقصي نيز يكي ديگر از همين اقدامات است كه ويران كردن اين بنا را دنبال مي‌كند.
در ماجراي آتش سوزي مسجدالاقصي دست كم ۲۰۰ متر مربع از سقف مسجد كاملاً ويران شد، گنبد مجسد در ۵ نقطه آن سوخت و يكي از آثار مسجد همراه با يك منبر قديميِ با ارزش كه هشتصد سال سابقه داشت طعمه حريق شده و از بين رفت. ۴ اين جنايت كه خشم مسلمانان جهان را برانگيخت، سبب شد تا بسياري از نشريات كشورهاي اسلامي از لزوم عكس‌العمل در برابر صهيونيستها سخن به ميان آوردند. اين بزرگترين جنايت صهيونيستها عليه مسجدالاقصي طي ۱۰ ماهي بود كه از تصرف بيت‌المقدس شرقي توسط آنان مي‌گذشت.
شهر بيت‌المقدس در سالهاي اوليه بعد از رحلت پيامبر اسلام (ص) با روش‌هاي مسالمت‌آميز از سلطه رومي‌ها بيرون آمد و به مسلمين سپرده شد. در سال ۷۴ هـ در همان مكاني كه پيامبر اسلام به معراج رفتند، مسجدالاقصي احداث گرديد. اين مسجد با شكوه، مرحله تكميل همان مسجد كوچك بود كه پيش از آن در همان مكان وجود داشت. سابقه تاريخي و حرمتي كه از دير باز بر اين مكان مقدس مترتب بوده، سبب شد اقدام شوم صهونيستها در به آتش كشيدن مسجدالاقصي به صورت يك فاجعه ديني جلوه كرده، واكنش خشم‌آلود بين‌المللي را به ويژه در جهان اسلام به همراه آورد.
تأسيس سازمان كنفرانس اسلامي؛ نتيجه آتش‌سوزي در مسجدالاقصي
آتش‌سوزي در مسجدالاقصي يكي از دلايل شكل‌گيري سازمان كنفرانس اسلامي در مهر ۱۳۴۸ بود. سازمان يك ماه پس از اين حادثه، طي اجلاسي با شركت سران كشورهاي اسلامي در رباط پايتخت مراكش اعلام موجوديت كرد.
شكست اعراب از رژيم صهيونيستي در جنگ ۶ روزه كه اثرات خرد كننده‌اي در روحيه مردم و بسياري از دولت‌ها گذارده بود، خلأ يك تشكل اسلامي را به روشني نشان مي‌داد. در اين جنگ به فاصله ۶ روز، نيروهاي اسرائيلي توانستند صحراي سينا را از مصر، جولان را از سوريه وكرانه باختري از جمله بخش شرقي بيت‌المقدس را از اردن به تصرف خود درآوردند. تأسيس سازمان كنفرانس اسلامي به عنوان جلوه‌اي از اتحاد و تشكل دولتهاي اسلامي، مرهمي بر اين زخم رومي بود؛ هر چند كه در تأسيس هدايت و سازماندهي اين كنفرانس چهره‌هائي مانند شاه ايران و ملك فيصل عربستان، نقش اصلي و شاخص را داشتند.
موجوديت سازمان كنفرانس اسلامي در پايان اولين نشست سران دولتهاي اسلامي در سوم مهر ۱۳۴۸ در رباط مراكش اعلام شد. ملك حسن دوم پادشاه پيشين مراكش ميزبان اجلاس و محمد رضا پهلوي شاه وقت ايران افتتاح كننده آن بود. نكته‌‌‌اي كه در اين رابطه قابل تأمل است، حمايت دولتهاي غربي از برگزاري اين اجلاس و اصرار آنها به عدم برگزاري اجلاس اتحاديه عرب بود. مخالفت غرب با برگزاري نشست كشورهاي عربي به اين خاطر بود كه در آن زمان بسياري از دولتهاي عربي تحت نفوذ جمال عبدالناصر قرار داشتند و تشكيل هر اجلاسي كه محدود به كشورهاي عرب مي‌شد، ممكن بود با توجه به نفوذ ناصر، منجر به تندروي عليه اسرائيل گردد و آمريكا و اروپا مخالف چنين پيشامدي بودند. از اين رو دولتهائي مانند عربستان و شاه ايران در پي رايزني غربيها پيشگام برگزاري اجلاس خنثي و بدون واكنش شدند. نشست رباط كه با سخنان شاه ايران افتتاح شد حاصل همين نگرش و مبدأ تأسيس سازمان كنفرانس اسلامي بود. شاه در سخنان خود كلمه‌اي از آتش‌سوزي در مسجدالاقصي به ميان نياورد و تنها دولتهاي اسلامي را به تفاهم و همدلي با يكديگر دعوت كرد.اجلاس رباط به گونه‌اي اداره شد كه در قطعنامه پاياني آن حتي از آوردن كلمه بيت المقدس نيز امتناع شده بود و به جاي آن از واژه عبري «اورشليم» استفاده شده بود. ۵ در اين كنفرانس حتي پيشنهاد سازمان آزاديبخش فلسطين در مورد متشكل شدن كشورهاي اسلامي در برابر اسرائيل و تحريم عليه حكومت تل آويو مجال طرح نيافت و شديدترين موضع اجلاس رباط عليه اسرائيل، درخواست از اين كشور براي بازگشت به پشت مرزهاي قبل از جنگ ژوئن ۱۹۶۷ بود.
واكنش امام خميني(ره)
اقدام صهيونيستها در آتش زدن مسجدالاقصي با واكنش تند حضرت امام خميني (ره) روبرو شد. امام خميني كه در نجف اقامت داشتند، اقدام جنايتكارانه صهيونيستها و تشكيل اجلاس رباط و سياستهاي رژيم شاه را مورد انتقاد شديد قرار دادند. روزنامه «الجمهوريه» چاپ بغداد در شماره ۵۸۸ خود در۱/۸/۱۳۴۸ تحت عنوان «مرجع ديني حضرت آيتالله خميني خواستند كه مسجدالاقصي تجديد بنا نشود» چنين نوشت:
“حضرت آيتالله خميني،مرجع ديني، از كليه مسلمانان خواستند كه صفوف خود را در برابر دشمنان متحد سازند. حضرت آيتالله طي گفتگوئي با خبرگزاري عراق اظهار داشتند: كنفرانس اسلامي كه در رباط منعقد گرديد منشأ خدمتي به سود مسلمانان نشد،بلكه به دشمنان اسلام كمك كرد زيرا بعضي از شركت كنندگان در اين كنفرانس نيت صادقانه نداشتند و به علاوه تناقضاتي ميان شركت‌كنندگان در اين كنفرانس وجود داشت.
حضرت آيتالله افزودند: تا زماني كه فلسطين اشغال شده آزاد نشده است مسلمانان مسجدالاقصي را نبايد تجديد بنا كنند. بگذارند جنايت صهيونيسم هماره در برابر چشمان مسلمانان مجسم باشد و ماية حركتي براي آزادي فلسطين گردد.” ۶
امام خميني ضمن بحث راجع به «حكومت اسلامي» در بهمن ۱۳۴۸ نيز نظر خود را راجع به آتش‌سوزي مسجدالاقصي و نقشه صهيونيستي و غارتگرانه‌اي كه رژيم شاه در زير پوشش جمع‌آوري اعانه براي تجديد بناي مسجدالاقصي دنبال مي‌كرد، چنين بيان كرد:
«… مسجدالاقصي را آتش زدند، ما فرياد مي‌كنيم كه بگذاريد مسجدالاقصي به همين حال نيم سوخته باقي باشد،اين جرم را از بين نبريد ولي رژيم شاه حساب باز مي‌كند و صندوق مي‌‌گذارد و به اسم بناي مسجدالاقصي از مردم پول مي‌گيرد تا شاه بتواند از اين راه استفاده نمايد و جيب خود را پر كند و ضمناً آثار جرم اسرائيل را از بين ببرد…» ۷
پاورقي
۱ ـ «كيهان سال» ؛ سال ۱۳۴۸؛ روز شمار رويدادهاي جهان.
۲ـ «لوي اشكول» از ۱۶ ژوئن ۱۹۶۳ تا زمان مرگش در ۲۶ فوريه ۱۹۶۹ نخست وزير اسرائيل بود.
۳ ـ روزنامه جمهوري اسلامي، پنجشنبه ۲۲ فروردين ۱۳۷، صفحه سياسي.
۴ ـ نهضت امام خميني؛ سيد حميد روحاني؛ جلد اول؛ ص ۴۴۵
۵ ـ همان ص ۴۵۶.
۶ ـ همان ص ۴۵۹.
۷ ـ همان ص 459.
mostajar
