حقوق بشر در ادیان آسمانی

حقوق الانسان فی الادیان السماویه / تألیف: عبدالرزاق رحیم صلال الموحی / ناشر: دارالمناهج، اردن / تاریخ انتشار: ۲۰۰۲ / ۲۹۲ صفحه، چاپ اول
یکی از مباحث مورد توجه در دوران معاصر بحث حقوق بشر است که معرکه آرا شده و بر سر آن جنگ و نزاع ها درگرفته است. مؤلف این کتاب در اثری در خور و کم نظیر به این مبحث از دیدگاه ادیان پرداخته و کوشش های ادیان را در جهت تبیین حقوق پیروان خود مورد کنکاش قرار داده است. چه اینکه اگر شناخت ادیان و اعتقادات آنان مورد تأکید و قبول قرار گرفته و قدم اول در راه گفت و گو و همزیستی و در امان ماندن از لغزش ها و آسیب ها شناخته شده است، قطعا یکی از مباحث کلیدی و مهم در این مسیر، شناخت دیدگاه ادیان مختلف در خصوص حقوق بشر، اعم از حقوق پیروان آن دین و دیگر انسانهاست.
عبدالرزاق صلال در این کتاب تلاش کرده تا نشان دهد ادیان همواره مدافع اصلی حقوق بشر بوده اند، چه ادیان آسمانی که از پیدایش با چنین فلسفه و نگاهی پدید آمده اند و چه دیگر ادیان و تمدن ها که آنها نیز حداقل مدافع حقوق پیروان خود بوده اند و نتیجه گرفته که در هر دینی و اعتقادی انسانها دارای حقوقی بوده و هستند. البته روشن است که مؤلف به عنوان یک مسلمان توجه ویژه ای به موضع اسلام در خصوص حقوق بشر داشته و در بررسی حقوق بشر از دیدگاه دیگر ادیان به ویژه یهودیت و مسیحیت، به نقد و انتقاد از موضع آنان نیز پرداخته است.
مؤلف مباحث این کتاب را در پنج فصل تنظیم کرده است:
عنوان فصل نخست، حقوق بشر در ادیان و اعتقادات قدیم است که در بخش اول آن به اعتقادات و – های کهن و از میان رفته همچون تمدن های بین النهرین، مصر، یونان و روم، توجه شده و در بخش دوم حقوق بشر در دیگر ادیان و تمدن های کهن و زنده همچون تمدن و دیانت های هند، تمدن چین و دین زرتشت مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم در هفت مبحث به بررسی ابعاد حقوق بشر در شریعت یهود اختصاص دارد و در فصل سوم در نه بخش به مباحث مختلف حقوق بشر در اناجیل و مسیحیت پرداخته شده است، مباحثی همچون حقوق و کرامت انسان ها در موعظه های مسیح، حقوق بشر و آزادی در انجیل، حقوق بشر در قرون وسطی، مساوات در میان مسیحیان، حقوق زن در مسیحیت و…
فصل چهارم کتاب به حقوق بشر در اسلام اختصاص دارد و مطالب آن به سه بخش تقسیم شده: در بخش اول به مباحث زیربنایی و مفهومی توجه شده است. تعریف حق، انواع حقوق و در بخش دوم این فصل، چهار رکن حقوق بشر در اسلام را به این ترتیب تبیین کرده است: آزادی در اسلام، حق در اسلام، عدالت در اسلام و اخلاق در اسلام و در بخش سوم این فصل به بحث مساوات در اسلام به طور ویژه و مستقل توجه کرده است.
فصل پنجم نیز با عنوان حقوق بشر در قانون بین الملل و اسلام به بررسی و مقایسه حقوق بشر در اسلام و قوانین و بیانیه های بین المللی می پردازد.
در این فصل ابتدا قوانین و بیانیه های بین المللی و به طور مشخص بیانیه حقوق بشر فرانسه و اعلامیه جهانی حقوق بشر صادره سازمان ملل متحد، مورد توجه قرار گرفته و سپس به عنوان آخرین بخش این فصل و پایان کتاب، متن هشت بیانه و اعلامیه که در مجامع و نشست های مختلف در دو دهه اخیر در خصوص حقوق بشر در اسلام منتشر شده ذکر گردیده است.