نخستین ماه در تقویم هجری قمری، محرم نام دارد. در گذشته، در این ماه از هرگونه جنگ و غارت خودداری میکردند به همین علت این ماه را با نام محرمالحرام میشناسند. با وجود اینکه ماه محرم را از دسته ماههای حرام میدانستند اما در تفسیر کلی، ماه محرم یکی از ماههای ارزشمند هجری قمری محسوب میشود. در این ماه شیعیان به عزای سومین امام خود، امام حسین (ع) مینشینند و با برگزاری مراسمهای نذری، روضه و عزاداری به اهمیت بسیار این ماه و ارزشمندی اقدامات حضرت حسین بن علی (ع) و یاران با وفای ایشان تاکید میکنند. روز اول محرم نیز یکی از روزهای مقدس است که آداب و نماز خاصی دارد.
ماه محرم و طلوع هلال آن یادآور مصیبت بزرگ سید الشهداء علیه السلام و ماه اندوه و حزن و ماه عزاداری دوستان اهل بیت علیهم السلام است. در این ماه، امام حسین (ع) در محرم سال ۶۱ هجری به دعوت مردم کوفه راهی کوفه شد و با بی وفایی کوفیان مواجه شد؛ با دشمنان جنگید و در دشت کربلا با تعدادی از فرزندان و یاران با وفایش به شهادت رسید. در ماه محرم شیعیان، حزن و اندوه خویش را در عزای فرزند رسول خدا (ص) با گریستن برای این حضرت و یارانش، سیاه پوشیدن، شرکت در مجالس عزا، برپاکردن مجالس عزا و یا کمکهای مادی و معنوی در بهتر برگزار شدن این مجالس، راه انداختن دسته جات عزاداری نشان میدهند.
امام هشتم شیعیان امام رضا (ع) در درباره ماه محرم فرمودند:
در جاهلیت هم حرمت این ماه نگاه داشته میشد و در آن نمیجنگیدند ولی در این ماه، خونهای ما را ریختند و حرمت ما را شکستند و فرزندان و زنان ما را اسیر کردند و خیمهها را آتش زدند و غارت کردند و حرمت پیامبر را درباره ذریه اش رعایت نکردند.
محرم یعنی چه
ماه مُحَرّم یا محرمالحرام نخستین ماه تقویم اسلامی (هجری قمری) و از جمله ماههای حرام است. نام این ماه پیش از اسلام در دوران جاهلیت مؤتمر (در عربی: مُؤْتَمِر یا المُؤْتَمِر) بودهاست و در زمان جاهلیت محرم (در عربی: المُحَرَّم) نامی بوده که به ماه صفر گفته میشد. محرم نخستین ماه از ماههای دوازدهگانه قمری و یکی از ماههای حرام است که در دوران جاهلیت و نیز در اسلام، جنگ در آن تحریم شده بود.
معنای محرم در برخی واژه نامه چنین آمده است:
محرم. [م ُ ح َرْ رَ] (ع ص) حرام شده. (منتهی الارب). حرام گردانیده. آنچه از جانب خدای تعالی حرام شده باشد. (ناظم الاطباء). حرام داشته شده. حرام کرده شده. (غیاث). ج، محرمات. ماثبت النهی فیه بلا عارض و حکمه الثواب بالترک لله تعالی و العقاب بالفعل والکفر بالاستحلال فی المتفق. (تعریفات):
نعمت جنات خوش بر دوزخی
شد محرم گرچه حق آمد سخی.
فرازهایی از فرمایشات امام خمینی (ره) درباره محرم
ماه محرم و صفر، ماه برکات اسلامی است و ماه زنده ماندن اسلام است. ما هر چه داریم، از این محرم است و از این مجالس. مجالس تبلیغ ما هم از مُحرّم است، از این شهادت سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) است. محرم و صفر است که اسلام را نگه داشته است، فداکاری سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است. ماه محرم و صفر را باید به ذکر مصائب اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ) زنده نگه داریم که با ذکر مصائب اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ)، این مذهب تا حالا زنده مانده است.
رمز بقای مذهب شیعه
باید ببینیم رمز بقای این مذهب و (رمز) بقای ممالک اسلامی (و) ممالک شیعی چه بوده است. ما باید آن رمز را حفظ بکنیم. یکی از رمزهای بزرگی که بالاترین رمز است، قضیه سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) است. سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) مذهب را بیمه کرد؛ با عمل خودش، اسلام را بیمه کرد. (اینکه) ائمه (عَلَیهِمُ السَّلامُ) این قدر اصرار کردند به اینکه مجمع داشته باشید، گریه (و) نُدبه بکنید، برای این (بود) که این، کِیانِ مذهب ما را حفظ میکند.
«کُلُّ یومِ عاشُورا وَ کُلُّ اَرضِ کَربَلا»
«کُلُّ یومِ عاشُورا وَ کُلُّ اَرضِ کَربَلا» یک کلمه بزرگی است. کربلا چه کرد؟ ارض کربلا در روز عاشورا چه نقشی را بازی کرد؟ همه زمینها باید این طور باشند. نقش کربلا این بود که سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) با چند نفر جنگ کرد، عدد معدودی به کربلا آمدند و ایستادند در مقابل ظلم یزید و در مقابل دولت جبار، در مقابل امپراتور زمان ایستادند و فداکاری کردند و کشته شدند، لکن ظلم را قبول نکردند و یزید را شکست دادند. همه جا باید این طور باشد و همه روز هم باید این طور باشد، همه روز باید ملت ما این معنا را داشته باشد که امروز روز عاشورا است و ما باید در مقابل ظلم بایستیم و همین جا هم کربلا است و باید نقش کربلا را پیاده کنیم.
میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات گفته است:
-
-
- «برای دوستداران خاندان پیامبر(ص) شایسته است که در دهه اول محرم در قلب و ظاهرشان آثار حزن و اندوه هویدا باشد و بعضی از لذتهای حلال را به ویژه در نهم، دهم و یازدهم این ماه ترک کنند، به مانند کسی که داغدار عزیزانش است؛ و در دهه اول محرم هر روز امامشان را با زیارت عاشورا یاد کنند.»
حرمت جنگ: محرم از ماههای حرام است و به فتوای فقیهان جنگ و خونریزی در آن حرام است. البته اگر به مسلمانان در این ماهها حمله شود بر آنان دفاع واجب است.
تغلیظ دیه: بنابر فقه اسلامی در صورتی که قتل در ماه محرم اتفاق بیافتد، به میزان یکسوم دیه کامل به آن افزوده میشود. یعنی قاتل باید دیه کامل به علاوه یکسوم دیه کامل را بپردازد.
وقایع ماه محرم الحرامدر ماه محرم حوادث مختلفی روی داده است برخی از آنها عبارتند از:
- شهادت امام حسین(ع) و یارانش در کربلا در سال ۶۱ق و اسارت خانوادهاش
- حمله سپاه یزید بن معاویه به مکه و آتش زدن کعبه در سال ۶۴ق
- شهادت امام سجاد(ع) در ۱۲ یا ۲۵ محرم سال ۹۵ق
- تبعید امام جواد(ع) از مدینه به بغداد در سال ۲۲۰ق
- انفجار و تخریب حرم عسکریین(ع) در سال ۱۴۲۷ق
همچنین درگذشت حضرت آدم و شهادت حضرت یحیی نیز در این ماه ذکر شده است.
محافل عزاداری حضرت اباعبدالله (ع) در طول تاریخ زمینه همگرایی اجتماعی را برای شیعیان و محبان اهلبیت (ع) فراهم آورده است. این همگرایی اجتماعی، رهاورد ماندگار محرم برای شیعیان و نشانه ظرافت، لطافت و ماندگاری مکتب ائمه (ع) است.
کارکرد دیگر ماه محرم و برپایی محافل حسینی، ایجاد یک بستر مردمی کمهزینه و مؤثر در مسیر توسعه فرهنگی و آموزشی است. ما از صدها سال قبل و پیش از این که دانشگاهها و مدارس امروز بهوجود بیاید، یک کلاس آموزشی آشنایی با تاریخ اسلام، اخلاق، فرهنگ دینی و ترویج آموزههای بزرگان مذهبی داشتهایم. مجالس عزاداری ماه محرم چه در گذشته و چه اکنون، محلی است که در آن، انتقال فرهنگی به سالمترین شکل رخ میدهد. مردم با اشتیاق و دلدادگی، نهتنها داوطلبانه، بلکه با افتخار و با هزینه خود در این کلاس اجتماعی و فرهنگی حاضر میشوند و بهشکلی طبیعی و بدون سازوکارهای دست و پاگیر اداری، جامعهپذیری و کسب معارف دینی و اخلاقی را تجربه میکنند.
در دنیای امروز، گسست نسلی یکی از معضلات اجتماعی قابل توجه است. میبینیم در این گونه مجالس نسلها کنار هم قرار میگیرند. پدربزرگ خانواده، پدر و فرزندان کودک و نوجوان با هم شرکت میکنند یا فرد به همراه همسر و فرزندانش به هیأتها میرود. پس در کنار عنصر توسعه آموزشی و فرهنگی، محافل عزاداری محرم، حفظ ساختارهای اجتماعی را هم بهدنبال دارد.
در عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) بهخاطر ظرافتهایی که به بحث حکیمانه الهی و به جذبه نام و یاد امام حسین (ع) بازمیگردد، شاهد نقشآفرینی اقشار و گروههای سنی متفاوت با کارکردهای گوناگون هستیم. عدهای بانی مجلس روضه و سینهزنی میشوند. عدهای انفاق و اطعام میکنند. خیمههای عزا برپا میشود. برخی از هنر خود در سخنوری و ذکر مصیبت استفاده میکنند، شاعران شعر میسرایند و ذاکران و مداحان این اشعار را با شور آمیخته و به عزاداران مشتاق ارائه میدهند و جمعیت زیادی هم مخلصانه سینهزنی و عزاداری میکنند. ضمن این که از کودکان گرفته تا حضور پررنگ جوانان و بانوان و یا سالمندانی که شاید در زندگی روزمره خود کمتر فعالیت کنند، در این محافل قابل مشاهده است. در عزای سالار شهیدان (ع) همه گروههای اجتماعی همزمان هم میزبان و هم مهمان هستند و ما چنین فضایی را در ساختار دیگری در دنیای امروز و البته دوران گذشته نمیبینیم.
یکی دیگر از کارکردهای مجالس حسینی این است که عناصر مختلف حیاتبخش فرد و جامعه در آن وجود دارد، یعنی تلاقی عناصری همچون عاطفه، عقلانیت،حماسه و عرفان. عاطفه و احساس در اوج خودش و به زیبایی تمام موجود است گرچه ظاهرش سوگ است، امّا پیامد این سوگ، نوعی آرامش درونی است.
عزاداری محرم و عاشورای حسینی اگرچه به تاریخ پیوند میخورد، امّا در عین حال از دل آن انقلاب اسلامی و حماسه دفاع مقدس بیرون میآید. ظاهراً یک حادثه تاریخی جانسوز است، امّا با گرامیداشت آن، شهادتطلبی، ایثار، استکبارستیزی، کمک به مظلومان و محرومان و نوعدوستی احیا میشود.
در مجالس حسینی ظرفیتهای ممتازی وجود دارد که لازم است از جنبههای مختلف علوم اجتماعی، روانشناسی، سیاست و مطالعات فرهنگی بررسی شود. در هر عرصهای،درسها و نکتهسنجیهایی دارد. این همان رحمت واسعه الهی و کشتی وسیع نجات است که همگان را درخود جای میدهد. ما در عزاداری محرم فقط شیعیان را نمیبینیم، اهل سنت دوستدار اهل بیت (ع)، مسیحیان و یهودیان و هرکسی که با فطرت انسانی سراغ این حادثه تاریخی بیاید، در این فضا برای خودش نقشی میبیند.
امروز ما پدیدهای شگفتانگیز همچون پیادهروی اربعین را داریم که اجتماع میلیونی و شکوهمند محبان اهلبیت (ع) در برابر جریانهای استکباری است. با این که از واقعه عاشورا بیش از هزار و سیصد سال گذشته و به عبارتی یک اتفاق کهن محسوب میشود، امّا هر سال مانند یک رویداد جدید با آن برخود میشود. ما به محرم نیاز داریم. دلها در محرم تطهیر میشود. با ریختن اشک، راه دلها به سوی خدا باز میشود و گویا جامعه دوباره به برکت امام حسین (ع) زنده میشود. در دنیایی که آلودگیها و دلبستگیهای زیادی تار و پود جامعه را درگیرکرده و تنهایی انسانها یک آسیب شده است، یاد و نام امام حسین (ع) همه را دور هم جمع میکند. آهنربایی است که قلبها و دلها و نیروها را بهخود جذب میکند. از بعد سیاسی هم محرم و صفر انقلاب اسلامی را به پیروزی رساند و در دوران دفاع مقدس نیز سرچشمه حماسهآفرینی شد؛ بنابراین عزاداری امام حسین (ع) برکتی است که خدای متعال برای نسل ما قرار داده و میبینیم که چه شور و چه عشقی در خانهها، کوچه و خیابان و حسینیهها و مساجد شکل میگیرد. اینها بخشی از برکات و کارکردهای فردی و اجتماعی محافل عزاداری سیدالشهدا (ع) است که هر سال با قوت ادامه پیدا میکند.
حقیقت عاشورا سبب ماندگاری این قیام شده است، یعنی عاشورا قیامی واقعی در جهت پاسداشت ارزشهای انسانی، نیکیها و دفاع از حق در برابر ظالم زورگو بوده است، این حقایق آن چنان با روح و فطرت انسانها در هم آمیخته شده که سبب ماندگاری این قیام شده است و قطعاً بدانید، هرچه از این واقعه بگذرد، نه تنها رنگ کهنگی به خود نمیگیرد، بلکه هر روز تازهتر از قبل میشود.
کار اگر برای خدا و خالص باشد، ماندگار خواهد شد و به خوبی میتوان اخلاص را یکی از رموز ماندگاری قیام عاشورا دانست.
رمز دیگر ماندگاری قیام عاشورا تبلیغ مستمر آن توسط اهل بیت (ع) بود، خاندان نبوت به شیوههای مختلف به تبلیغ و احیا عاشورا مبادرت میکردند، چرا که همه معتقدیم، خون امام حسین (ع) تازه و در طول تاریخ در جریان است و هرگز کهنه نمیشود.
برگزاری مجالس عزاداری برای امام حسین (ع)، زیارت آن حضرت، بیان و تشریح واقعه عاشورا برای دیگران و گریه کردن برای امام حسین (ع) بسیار در منابع روایی از اهل بیت (ع) مورد تاکید قرار دارد، تا جایی که سفارش شده حتی اگر گریه نیز ممکن نبود، انسان اقدام به تباکی کند، اینها مسائل تبلیغاتی است، که بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
* فلسفه و هدف قیام عاشورا را چه میدانید؟
هدف اصلی قیام امام حسین (ع) مقابله با نادانی و گمراهی ایجاد شده در آن برهه از زمان بود، در واقع آن حضرت به قصد نجات مردم قیام کرد و در اینجا و با در نظر گرفتن این هدف، به خوبی معنای حدیث نبوی «ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه» را متوجه میشویم، بله آن حضرت ضلالت و گمراهی امت رسول خدا (ص) را تاب نیاورد و حماسه حسینی را در روز عاشورا رقم زد.
بنی امیه در آن زمان با تبلیغات مسموم در پی مسخ چهره اسلام بود، اما قیام امام حسین (ع) اسلام را زنده کرد و قیام آن حضرت چنان چهرهای از اسلام ناب محمدی (ص) ارائه داد که هرکس که در پی حقیقت باشد، میتواند از طریق آن حق را یافته از جهل و ضلالت رها شده و به ساحل معرفت باز آید.
امام حسین (ع) در چنین شرایطی نه تنها اسلام را از خطر مسخ و نابودی نجات داد، که چهره واقعی آن را برای همیشه به جهانیان ارائه کرد.
* به چه دلیل زیارت امام حسین (ع) مورد تاکید فراوان قرار دارد؟
در واقع زیارت، نوعی بیعت و اعلام وفاداری و وعده برای تداوم راه، مسیر و حرکت به عنوان یک اقدام تبلیغاتی و مرامی است و زیارت امام حسین (ع) تاکید بر تداوم مشی آن حضرت است، تا جایی که میبینیم بسیاری از افراد اهل دینداری نبودند اما پس از زیارت امام حسین (ع) تاثیرات مثبتی در زندگی خود حس کرده و در ادامه زندگی خود از افراد دیندار بودند و زندگی آنها با زیارت امام حسین (ع) ساخته شد.
* چرا عزاداری برای امام حسین (ع) از روز اول محرم و پیش از شهادت ایشان آغاز میشود؟
دلایل مختلفی برای این امر ذکر شده است، که از جمله آن میتوان به کسب آمادگی برای عزاداری در روز عاشورا اشاره کرد، عاشورا مصیبت کمی برای دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت نبوده است، برای عظمت مصیبت عاشورا همین حدیث نبوی بس که میفرمایند: «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً»، یعنی «برای شهادت حسین علیه السلام، حرارت و گرمایی در دلهای مؤمنان است که هرگز سرد و خاموش نمیشود.»
پس چنین حرارت و گرمایی ایجاد آمادگی میخواهد، توجه لازم دارد و دهه اول محرم صرف ایجاد توجه و آمادگی برای روز مصیبت بزرگ و روز عاشورا میشود.
از سویی دیگر در کتب اسلامی مواردی آمده است، که نشان میدهد، اهل بیت علیهم السلام از روز اول محرم عزاداری میکردند و این عزاداریها در روز عاشورا به او میرسید، به عنوان مثال از امام رضا (ع) حدیث داریم مبنی بر اینکه: «انَ اَبی اِذا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ لا یُری ضاحِکاً وَ کانَتِ الْکِاَّبَةُ تَغْلِبُ عَلَیْهِ حَتّی یَمْضِیَ مِنْهُ عَشْرَةُ اَیّامٍ، فَاِذا کانَ الْیَوْمُ العْاشِرُ کانَ ذلِکَ الْیَوْمُ یَوْمَ مُصیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکائِهِ….» که البته حدیث ادامه دار است و معنای آن چنین است: «هرگاه ماه محرّم فرا میرسید، پدرم دیگر خندان دیده نمیشد و غم و افسردگی بر او غلبه مییافت تا آنکه ده روز از محرّم میگذشت، روز دهم محرّم که میشد، آن روز، روز مصیبت و اندوه و گریه پدرم بود.»
مشخص است، وقتی ما شیعه اهل بیت باشیم و امام هفتم چنین حزن و اندوهی را از روز اول محرم داشتند، هرگز نمیتوانیم نسبت به این غم عظما ساکت باشیم و باید پیرو بزرگان و ائمه هدی حرکت کرده و از روز اول محرم به عزاداری بپردازیم.
شما دقت کنید، برای یک مسابقه مهم از قبل از آن آماده میشوید، تمرین میکنید، برای نماز قبل از آن وضو میگیرید، کسب آمادگی میکنید، خوب عزاداری اماممان نیز نیاز به آمادگی دارد.
تقویت روح استکبار ستیزی و بصیرت افزایی
یکی از دلایل پیدایش واقعه کربلا، نبود بصیرت جامعه اسلامی است که امروزه بایستی جامعه اسلامی از این ایراد بزرگ دور بماند. با کمی دقت در مییابیم که یکی از آثار و اهداف عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع)، بصیرت افزایی و شناخت مستضعف و مستکبر، حق و غیر حق است و از آن جهت که دیانت از سیاست جدا نیست، بایستی یک از تأثیرات عزاداری های محرم، تقویت روح استکبار ستیزی و پرورش دهنده روح حماسه و ایثار باشد. امام خمینی (ره) در سخنی، ماه محرم را اینگونه بیان میکنند: «با حلول ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداکاری آغاز شد؛ ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد، ماهی که قدرت حق، باطل را تا ابد محکوم و داغ باطل بر جبهه ستمکاران و حکومتهای شیطانی زد، ماهی که به نسلها در طول تاریخ، راه پیروزی بر سر نیزه را آموخت، ماهی که شکست ابر قدرتها را در مقابل کلمه حق به ثبت رساند.»
امام خمینی (ره) درباره اهمیت این موضوع با اشاره به این که عزاداری امام حسین (ره) یک ملت را برای مقاصد اسلامی بسیج میکند، میگویند: «مجلس عزا فقط برای ثواب بردن از گریه و غم و اندوه نیست، بلکه هدف مهم آن، قضیّه سیاسی است که ائمه ما در صدر اسلام نقشه اش را کشیدهاند که تا آخر باشد.» مقام معظم رهبری با نفی هیأت سکولار اظهار میکنند: «هیأت ها نمیتوانند سکولار باشند؛ هیأت امام حسینِ سکولار ما نداریم! هر کس به امام حسین (ع) علاقهمند است یعنی علاقهمند به اسلام سیاسی است، اسلام مجاهد است، اسلام مقاتله است، اسلام خون دادن است، اسلام جان دادن است؛ معنای اعتقاد به امام حسین (ع) این است.»
عزاداری و گریستن برای شهدای کربلا، تجدید بیعت با عاشورا و فرهنگ شهادت و تغذیه فکری و روحی با این مکتب است.
گریه بر مصیبتهای امام حسین(ع) ثواب و فضیلتهای فراوانی دارد چراکه اشک ریختن در عزای حسین(ع) نشانه پیوند قلبی با اهل بیت (ع) و سیدالشّهدا (ع) است. شهید مطهری درباره آثار گریه برای شهید اینگونه میگوید: «گریه بر شهید، شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح معنوی و موافقت با نشاط و حرکت او است». گریه در فرهنگ عاشورائیان سلاح همیشه برّانی است که فریاد اعتراض به ستمگران را دارد. اشک زبان دل است و گریه فریاد عصر مظلومیت، رسالت اشک نیز پاسداری از خون شهید است. امام خمینی(ره) گریه کردن در عزای امام حسین (ع) را زنده نگه داشتن نهضت و گریه بر مظلوم را فریاد مقابل ظالم میدانند. هم چنین در جلد سیزدهم کتاب صحیفه نور، امام خمینی (ره) ضمن بیان اینکه گریه ما سیاسی است میگویند: «با همین اشک، سیل جریان میدهیم و خرد میکنیم سدهایی که در مقابل اسلام ایستاده است.»
ایجاد وحدت و تقویت ارتباط میان مسلمانان یکی دیگر از اهداف بلند عزاداری های محرم است. جامعه مسلمان برای رسیدن به خواسته های خود نیازمند هماهنگی و ارتباط های قوی و پیوند عاطفی میان تک تک افراد است. مناسبت های مذهبی بهترین فرصت برای تقویت وحدت و شرح مسیر پیش روی جامعه اسلامی است، که ماه محرم به عنوان یکی از مهمترین این فرصت ها به شمار میرود. عزاداری های محرم از جامعه ای پراکنده، قدرتی بزرگ میسازد و امت مسلمان را در برابر نفوذ دشمن متحد میکند. این نوع تقویت وحدت را میتوان در راهپیمایی عظیم اربعین حسینی به وضوح مشاهده کرد. امام خمینی (ره) که عزاداری را عاملی بی نظیر برای کسب هماهنگی و وحدت میدانند، در این باره این چنین بیان میکنند: «همه روضه بخوانند، همه گریه بکنند، از این هماهنگ تر چه؟ شما در کجا سراغ دارید که یک ملّتی این طور هماهنگ بشود؟ کی این ها را هماهنگ کرده؟ این ها را سیّد الشهداء علیه السلام هماهنگ کرده است، در کجای عالم سراغ دارید مردم این طور هماهنگ باشند، این هماهنگی را از دست ندهید.»
کسب معنویت و تعلیم معارف دینی
امام حسین (ع) به منظور احیای دین قیام کردند و به همین منظور باید احیای دین و ترویج معارف دینی به عنوان یکی از اهداف عزاداری مورد توجه قرار گیرد. شیعیان با حضور در مراسم عزاداری محرم و با کسب معنویت و تزکیه نفس، خود را در برابر نفوذ شیطان بیمه میکنند. محبان اهل بیت (ع) با عزاداری بر مصیبت های امام حسین (ع) پیوند عاطفی قوی بین خود و امام معصوم (ع) ایجاد میکنند که این ارتباط عاطفی باعث میشود فرد پس از عزاداری سعی کند ویژگی های محبوب را در خود تقویت کند. هر مراسم عزاداری باید پایگاهی باشد برای روشنگری احکام شرعی و تعلیم معارف دینی چراکه هدف فقط ذکر مصیبت های امام حسین (ع) و خاندان ایشان نمی باشد بلکه عمل به توصیه های امامان (ع) بایستی مورد توجه قرار بگیرد، به همین منظور سخنان واعظان دینی در زمینه اصول و احکام دینی و پیام های اخلاقی و اعتقادی فرصتی مناسب برای تعلیم معارف دینی است.
-