هانیبال نقشه ای اسرائیلی

در زمینه نظامی و اطلاعاتی، دستورالعمل هانیبال (Hannibal Directive) به مجموعه‌ای از استراتژی‌ها و اقدامات اضطراری اشاره دارد که معمولاً توسط نیروهای نظامی یا سازمان‌های اطلاعاتی برای حفاظت از جان افراد مهم یا جلوگیری از دستگیری آن‌ها در شرایط بحرانی یا تهدید به اسارت، اتخاذ می‌شود. این دستورالعمل به ویژه در مواردی که خطرات خاصی متوجه یک شخصیت نظامی یا دولتی مهم، مانند مقام‌های ارشد یا اسیر شدن یک مقام اطلاعاتی باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تاریخچه و مفهوم دستورالعمل هانیبال

دستورالعمل هانیبال به طور خاص به یک رویکرد نظامی اشاره دارد که به حفظ جان یک شخصیت کلیدی و جلوگیری از دستگیری یا اسارت وی در صورت تهدید می‌پردازد. این اصطلاح به طور غیررسمی از نام هانیبال بارکا، فرمانده کارتاژی در دوران جنگ‌های پونی (قرن سوم پیش از میلاد)، برگرفته شده است. هانیبال به خاطر استراتژی‌های تهاجمی و استفاده از تاکتیک‌های غیرمنتظره شهرت داشت. در زمینه نظامی مدرن، اصطلاح “هانیبال” به طور کلی به معنای اتخاذ تدابیر ویژه و هوشمندانه برای حفظ یا حفاظت از جان افراد مهم در برابر تهدیدات خارجی است.

هدف دستورالعمل هانیبال

هدف اصلی دستورالعمل هانیبال جلوگیری از اسارت یک شخصیت مهم یا نظامی در هنگام خطر است. این اقدامات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

1. حفاظت از جان شخصیت‌ها: اگر فرد مورد نظر در معرض خطر دستگیری یا کشته شدن باشد، این دستورالعمل به اقداماتی اشاره دارد که هدفشان جلوگیری از وقوع چنین اتفاقاتی است.
2. مانع از افشای اطلاعات حساس: در صورت اسارت یا دستگیری، ممکن است اطلاعات حساس یا استراتژیک به دست دشمن بیفتد. دستورالعمل هانیبال تلاش می‌کند از این اتفاق جلوگیری کند.
3. عملیات نجات یا آزادسازی: در برخی موارد، ممکن است این دستورالعمل به اجرای یک عملیات نجات یا آزادسازی برای آزادسازی فرد از دست دشمن اشاره کند.
4. ممانعت از استفاده دشمن از اسیران به عنوان ابزار تبلیغاتی یا اطلاعاتی: دشمن ممکن است از اسیران برای تبلیغات یا به دست آوردن اطلاعات استفاده کند، بنابراین این دستورالعمل ممکن است به روش‌های جلوگیری از این امر بپردازد.

نمونه‌های تاریخی

یکی از معروف‌ترین نمونه‌ها که به عنوان “دستورالعمل هانیبال” در تاریخ نظامی شناخته می‌شود، مربوط به جنگ‌های لبنان است، که در دهه ۱۹۸۰ میلادی به ویژه توسط ارتش اسرائیل استفاده شد. در این جنگ‌ها، به ویژه در سال ۱۹۸۲، اسرائیل دستورالعمل هانیبال را به منظور جلوگیری از اسارت سربازان خود در مواقعی که تهدید به اسارت وجود داشت، به کار گرفت.

در این راستا، اسرائیل دستور داده بود که اگر یکی از سربازان اسرائیلی در معرض خطر اسارت قرار گیرد، عملیات نظامی برای جلوگیری از این امر انجام شود حتی اگر این عملیات به کشته شدن سرباز منجر شود. به عبارت دیگر، هدف این بود که به هر قیمتی از اسارت فرد جلوگیری شود.

تاریخچه جنگ لبنان (۱۹۸۲)

در سال ۱۹۸۲، اسرائیل وارد جنگی گسترده در لبنان شد که بهانه ی آن از بین بردن تهدید گروه‌های فلسطینی، به ویژه سازمان آزادیبخش فلسطین (PLO) و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی، بود که از جنوب لبنان به خاک اسرائیل حمله می‌کردند. این جنگ، که به نام جنگ لبنان ۱۹۸۲ یا عملیات صلح برای گالیله نیز شناخته می‌شود، به دلیل دخالت گسترده اسرائیل در لبنان و درگیری با نیروهای مختلف مانند ارتش لبنان، شبه‌نظامیان فلسطینی و حزب‌الله، تحولات پیچیده‌ای به همراه داشت.

در این جنگ، اسرائیل تلاش می‌کرد تا تأسیسات و پایگاه‌های نظامی فلسطینی‌ها را در لبنان نابود کند و دولت لبنان را تحت نفوذ خود درآورد. در جریان این جنگ، گروه‌های فلسطینی، در برابر حملات اسرائیل، از تاکتیک‌های مختلفی برای مقابله با ارتش اسرائیل استفاده کردند، و یکی از این تاکتیک‌ها، اسارت سربازان اسرائیلی بود.

دستورالعمل هانیبال و استفاده از آن در جنگ لبنان

دستورالعمل هانیبال توسط ارتش اسرائیل طراحی شد تا در مواقعی که یک سرباز اسرائیلی در خطر اسارت قرار می‌گیرد، به هر قیمتی از دستگیری یا انتقال او جلوگیری شود. در واقع، این دستورالعمل به این معنا بود که اگر یک سرباز اسرائیلی اسیر می‌شد یا در معرض اسارت قرار می‌گرفت، ارتش اسرائیل باید به سرعت و با تمام قوا برای نجات او اقدام کند، حتی اگر این اقدام به کشته شدن سرباز منجر می‌شد. در این راستا، ارتش اسرائیل گاهی اوقات اقدام به بمباران، حملات هوایی یا عملیات‌های ویژه می‌کرد تا از اسارت یا انتقال این سربازان جلوگیری کند.

روش‌ها و اقداماتی که ممکن است در دستورالعمل هانیبال شامل شوند:

• عملیات ترور: اگر فرد در خطر جدی اسارت قرار گیرد، ممکن است دستورالعمل هانیبال شامل اقداماتی برای از بین بردن تهدیدات پیش از اسارت فرد باشد، حتی اگر این به معنای ترور یا حذف هدف باشد.
• جلوگیری از دستگیری یا محاصره: برخی از تاکتیک‌های استفاده شده در این دستورالعمل ممکن است شامل ایجاد راه‌های فرار اضطراری یا به هم زدن محاصره‌ها باشد.
• فرمان‌های خاص برای نیروهای پشتیبانی: در مواردی که یک شخصیت مهم در معرض خطر قرار گیرد، دستورالعمل هانیبال می‌تواند شامل استفاده از نیروی هوایی یا سایر نیروهای نظامی برای آزادسازی فرد از محاصره یا تهدید باشد.

انتقادات و چالش‌ها

اگرچه دستورالعمل هانیبال به عنوان روشی برای حفاظت از افراد در شرایط بحرانی طراحی شده است، اما در برخی موارد نیز به دلیل خطرات جانبی و پیامدهای اخلاقی مورد انتقاد قرار گرفته است. این دستورالعمل می‌تواند به تصمیماتی منجر شود که در آن‌ها جان فرد تهدید شده فدای اهداف کلان‌تری نظیر جلوگیری از افشای اطلاعات حساس شود، که این موضوع در برخی موارد از نظر حقوق بشری و انسانی جنجالی بوده است.

دلایل اجرای دستورالعمل هانیبال

1. حساسیت امنیتی: سربازان اسرائیلی در صورتی که اسیر می‌شدند، می‌توانستند اطلاعات حساس نظامی را به دشمنان اسرائیل، به ویژه گروه‌های فلسطینی یا نیروهای حزب‌الله، منتقل کنند. از این رو، جلوگیری از اسارت آنان برای حفظ امنیت ملی اسرائیل حیاتی بود.
2. پیامدهای تبلیغاتی و روانی: اسارت یک سرباز اسرائیلی می‌تواند برای اسرائیل تبعات منفی روانی و تبلیغاتی به همراه داشته باشد. دشمن ممکن است از یک اسیر به عنوان ابزار تبلیغاتی برای ضربه زدن به روحیه ارتش اسرائیل استفاده کند یا از او برای دریافت اطلاعات بهره‌برداری کند.
3. قوانین سختگیرانه اسرائیل: سیاست اسرائیل در این دوره به گونه‌ای بود که جان یک سرباز به هیچ وجه نباید به قیمت منافع دیگر از دست می‌رفت. در این سیاست، اسارت حتی از کشته شدن فرد هم بدتر در نظر گرفته می‌شد.

نمونه‌های عملی دستورالعمل هانیبال

یکی از مشهورترین مواردی که دستورالعمل هانیبال به کار گرفته شد، مربوط به حادثه‌ای در سال ۱۹۸۶ است که در آن دو سرباز اسرائیلی به نام‌های أوریک أفيش و مايكل ليرمان توسط شبه‌نظامیان فلسطینی در لبنان ربوده شدند. ارتش اسرائیل به سرعت به اجرای عملیات‌های هوایی و زمینی برای تلاش برای نجات آن‌ها اقدام کرد. در این عملیات، ارتش اسرائیل دست به اقداماتی زد که باعث کشته شدن این دو سرباز شد، اما از اسارت آنان جلوگیری شد.

این نمونه، نشان‌دهنده تأکید اسرائیل بر اولویت ندادن به جان یک سرباز در مقابل خطرات اسارت بود. عملیات‌های مشابه در دهه‌های بعدی نیز با این سیاست دنبال شدند.

انتقادات از دستورالعمل هانیبال

با وجود اینکه این دستورالعمل از نظر امنیتی برای اسرائیل حیاتی به نظر می‌رسید، اما به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. انتقادات عمده به شرح زیر بود:

1. کشته شدن سربازان اسرائیلی: در مواردی که دستورالعمل هانیبال اعمال می‌شد، برخی سربازان اسرائیلی به دلیل تلاش‌های مفرط برای جلوگیری از اسارت کشته می‌شدند. این موضوع باعث نگرانی‌های اخلاقی و حقوق بشری شد.
2. عدم کارآیی در برخی مواقع: در بعضی مواقع، حتی باوجود تلاش‌های گسترده، اسارت سربازان اسرائیلی اجتناب‌ناپذیر بود، که باعث شد این سیاست مورد سوال قرار گیرد.
3. بحث‌های حقوق بشری: برخی منتقدان بر این باور بودند که این سیاست می‌تواند جان انسان‌ها را قربانی اهداف نظامی کند و از منظر حقوق بشری، چنین اقداماتی قابل قبول نیست.

پایان سیاست هانیبال

در نهایت، پس از سال‌ها استفاده از دستورالعمل هانیبال، اسرائیل در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد که این سیاست به طور رسمی لغو شده است. تصمیم به لغو این سیاست به دلیل پیامدهای منفی آن، هم از نظر انسانی و هم از نظر نظامی گرفته شد. ارتش اسرائیل اعلام کرد که تلاش خواهد کرد تا به جای اعمال دستورالعمل هانیبال، بر روش‌های دیگری برای مقابله با تهدیدات در میدان جنگ تمرکز کند. اما عملا پس از جنگ جدید غزه علیه رژیم صهیونیستی مجددا همین دستورالعمل مورد استفاده نتانیاهو قرار گرفت.

طرح جایگزین عملیات “هانیبال” در ارتش اسرائیل به طور غیررسمی به برنامه‌هایی اشاره دارد که هدفشان کاهش تلفات انسانی و غیرنظامی در شرایطی بود که احتمال اسارت نیروهای نظامی اسرائیلی وجود داشت، بدون آن که به طور مستقیم و به شدت از تاکتیک‌های تهاجمی و خطرناک استفاده شود. این طرح‌ها به‌طور خاص در دهه‌های اخیر با توجه به انتقادات شدید از پیامدهای منفی عملیات هانیبال (که منجر به تلفات غیرنظامیان و افزایش خطرات در سطح منطقه می‌شد) مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

طرح‌های جایگزین عمدتاً شامل موارد زیر بودند:

1. تاکتیک‌های ویژه نجات (Rescue Operations): به‌جای انجام حملات گسترده و کشتارهای غیرضروری به‌منظور جلوگیری از اسارت، برخی از مقامات نظامی اسرائیل بر انجام عملیات نجات ویژه به کمک نیروهای ویژه و ابزارهای اطلاعاتی (مانند شبیه‌سازی عملیات نجات، استفاده از پهپادها و تیم‌های نجات) تأکید کرده‌اند. این اقدامات به طور خاص برای مواقعی طراحی شده که هیچ‌گونه شواهد مبنی بر تلفات غیرنظامیان وجود نداشته باشد.
2. دیپلماسی و مذاکره: برخی مقامات و تحلیلگران پیشنهاد کردند که در صورت اسارت نیروهای اسرائیلی، بهتر است از روش‌های دیپلماتیک و مذاکره با گروه‌های مسلح استفاده شود. این گزینه شامل استفاده از واسطه‌ها و کمک از کشورهای ثالث برای حصول توافق بر سر مبادله اسرا یا کاهش تنش‌ها بود. این استراتژی می‌تواند خطرات غیرضروری درگیری‌های مسلحانه را کاهش دهد.
3. استفاده از فناوری‌های پیشرفته (مانند ربات‌ها و پهپادها): به‌جای استفاده از نیروی انسانی برای مقابله با تهدید اسارت، ارتش اسرائیل به استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند ربات‌ها، پهپادها و ماشین‌های خودکار برای انجام عملیات‌های نجات یا حتی برای شبیه‌سازی و پیش‌بینی تهدیدات اقدام کرده است. این فناوری‌ها می‌توانند به کاهش خطرات و تلفات جانی کمک کنند.
4. تقویت توان بازدارندگی: به‌جای اقدام به عملیات‌های نظامی شدید، یکی دیگر از طرح‌های جایگزین تقویت توان بازدارندگی از طریق ارتقای دفاع موشکی و استفاده از سیستم‌های دفاعی پیشرفته مانند “گنبد آهنین” (Iron Dome) بود. این سیستم‌ها می‌توانند به گونه‌ای طراحی شوند که خطر اسارت را کاهش دهند.
5. تاکتیک‌های خودداری از درگیری‌های خونین:   در برخی موارد، مقامات نظامی اسرائیل پیشنهاد دادند که در شرایط خاصی که خطر اسارت وجود دارد، ممکن است اولویت با “حفظ جان” نیروهای نظامی باشد و از اقدامات تهاجمی و خطرناک خودداری شود. این رویکرد به‌ویژه برای مواردی که احتمال کشته شدن یا آسیب دیدن غیرنظامیان وجود داشته باشد، مورد نظر بود.
   

       اجرای دستور العمل هانیبال در جشنواره موسیقی نوا

   طبق گزارش هاآرتص بررسی‌ها درباره دستورالعمل بحث برانگیز هانیبال به این نتیجه می‌رسد که از نظر ارتش اسرائیل، یک سرباز مرده بهتر از سربازی اسیر است که خودش رنج می‌کشد و دولت را مجبور می‌کند هزاران اسیر را به خاطر آزادی او آزاد کند.                                                                                             بر اساس تحقیقات روزنامه صهیونیستی یدیعوت آحارونوت، در ۷ اکتبر، دستورالعمل هانیبال که پیشتر فقط برای اسرای ارتشی اعمال می‌شد، علیه غیرنظامیان اسرائیلی نیز صادر شد.                                                                                                                                                                                 این روزنامه عبری زبان می نویسد: در ظهر روز ۷ اکتبر، ارتش اسرائیل بدون ذکر نام صریح این موضوع به تمامی واحدهای رزمی خود دستور داد تا از «دستورالعمل هانیبال» استفاده کنند.                                                                                                                                                                                طبق تحقیقات این روزنامه دستور این بود که به هر قیمتی از هرگونه تلاش مبارزان حماس برای انتقال اسرا به غزه جلوگیری شود. بررسی میدانی واحدهای نخبه ارتش هفته‌ها پس از حمله ۷ اکتبر نشان می‌دهد، خودروها مورد اصابت راکت بالگرد جنگی، موشک ضد زره یا تانک قرار گرفته‌اند و در برخی موارد همه افراد داخل خودرو کشته شدند.                                                                                                                                                                                   نمونه آشکار از کاربرد دستورالعمل هانیبال توسط سرتیپ باراک هیرام اجرا شد که به یک تانک دستور داد تا به خانه‌ای که مبارزان حماس و اسرای اسرائیلی در آن بودند حتی به قیمت تلفات غیرنظامی شلیک کند! در این حمله ۱۲ صهیونیست از جمله لیل هتزرونی ۱۲ ساله و چند مبارز حماس کشته شدند.

مستجار