عصرگذار
علمای روابط بین‌الملل عصر حاضر را عصر گذار قدرت و تحول در ابزارها، شیوه‌ها و روندهای جهانی قدرت می‌دانند و یکی از اساسی‌ترین ارکان تحولی که در نظام بین‌الملل و اقتصاد سیاسی بین‌الملل در حال وقوع است، بحث راهگذرها و کریدور‌هایی است که علاوه‌بر نقش ذاتی تجاری و اقتصادی، اثرات شدید ژئوپلیتیکی را نیز رقم می‌زنند.
جنگ کریدورها، به یکی از مهم‌ترین اشکال رقابت و به یکی از اصلی‌ترین علل منازعات تبدیل شده و ابرقدرت‌های جهانی و قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای به انحای مختلف سعی در طراحی و تاثیرگذاری در بحث راهگذرها و کریدورها دارند.
طرح چین
طراحی و سرمایه‌گذاری عظیم چین بر روی ایده راه ابریشم نوین و ابتکار کمربند و جاده
(Belt and Road Initiative) و کریدور میانی (کریدور ترانس خزر) و… کریدور شمال جنوب، طراحی کریدورهای جدید در قطب شمال با افزایش امکان و احتمال کشتیرانی در این منطقه و مسیر‌هایی همچون جاده توسعه عراق، تنها گوشه‌ای از اهمیت کریدورها در مسیر توسعه کشورها در دوران کنونی است.
در این میان، آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی و حامیان اسرائیل در غرب، رژیم صهیونیستی، برخی از کشورهای سرسپرده منطقه در کنار کشور هند با طراحی کریدور آی مک
(India–Middle East–Europe Corridor)
که با نام راهگذر عرب مِد
(Arab-Mediterranean Corridor)
نیز شناخته می‌شود، سرمایه‌گذاری عظیمی را به منظور خروج اسرائیل از انزوای ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک و دور‌افتادگی این رژیم از مسیرهای تاثیرگذار جهانی حمل‌ونقل و تجارت مصروف داشتند.
کریدورهند خاورمیانه
کریدور آیمک یا کریدور هند « خاورمیانه » اروپا در شرایطی به عنوان یک دالان اقتصادی جهانی به جهان عرضه شد که هند در قامت یک رقیب آسیایی جدی برای رویای نظم آسیایی چین به رهبری شی جین پینگ قد راست کرده است.
رقابتی که ایالات متحده امریکا و متحدان آن در آسیا از جمله ژاپن و کره جنوبی و استرالیا به شدت از آن حمایت می‌نمایند.
این مسئله مخصوصاً از آن جهت حائز اهمیت است که به یاد داشته باشیم همزمان با پیشرفت پروژه «کمربند-جاده» شی جی پینگ یا اصطلاحاً پروژه جاده ابریشم جدید، چین به عنوان مرکز ثقل سیاست خارجی این کشور در زمان ریاست جمهوری شی جی پینگ مطرح بوده است.
این در حالی است که از سال‌ها قبل مسئولان و سیاست مداران و تحلیل گران غربی در مورد جایگزینی نظم امریکایی با نظم چینی در پی افزایش قدرت چین در نظام اقتصادی جهانی و ترجمه این قدرت به قدرت نظامی و راهبردی صحبت‌های زیادی صورت گرفته است.
استقبال صهیونیست ها
این پروژه مورد استقبال فراوان سران بلندپایه رژیم صهیونیستی قرار گرفت . نشریه عبری” تایمزآو” در گزارشی دراین‌رابطه و به نقل از یکی از دستیاران ارشد” جو بایدن”، رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرد که نام اسرائیل نیز در طرح کریدوری هند – خاورمیانه – اروپا گنجانده شده است.
از همان ابتدای مطرح‌شدن این پروژه، بسیاری از تحلیلگران بر این عقیده بودند که این طرح کریدوری در وهله نخست توسط آمریکا و در راستای مقابله با طرح ترانزیتی” یک کمربند – یک راه” چین مطرح شده است.
روند عادی سازی
برخی نیز همانند”فوزی العشماوی”، دیپلمات اسبق مصری، هدف از طرح مذکور را در راستای تلاش واشنگتن و تل‌آویو برای تسریع روند عادی‌سازی روابط کشورهای عربی و در رأس آنها عربستان با اسرائیل ارزیابی می‌کردند؛ به‌ویژه آنکه از چند هفته قبل از اعلان این طرح، صحبت‌هایی پیرامون امضای قرارداد سازش میان ریاض و تل‌آویو مطرح شده بود و در همین زمینه عربستان میزبان یک هیئت اعزامی از رژیم صهیونیستی بود.
توافق ابراهیم قطعه مهم پازل نظم آمریکایی
آیمک را می‌توان تکه تکمیلی در کنار گروه I2U2 متشکل از ایالات متحده امریکا، امارات متحده عربی، رژیم صهیونیستی و هندوستان دانست که مخصوصاً بعد از شکل گیری توافقات ابراهیم توانسته است نقش پر رنگ‌تری را در معادلات اقتصادی و امنیتی و سیاسی منطقه بازی نماید. در این چارچوب می‌توان این پروژه را مسیر ژئوپلیتیک رسیدن رژیم اسرائیل به اقیانوس هند از طریق خلیج فارس و دریای عرب و از سوی دیگر مسیر رسیدن قدرت‌های شرق آسیا به اروپا بدون وابستگی به پروژه راه ابریشم چین دانست.
سخنرانی سازمان ملل
نگاهی به تصاویری که بنیامین نتانیاهو در سخنرانی خود در سازمان ملل در دست گرفته بود و به‌خصوص تصویری که با عنوان (The blessing) از سوی وی نمایش داده شد، به وضوح اهمیت این طرح استکباری برای حیات رژیم صهیونیستی را آشکار می‌سازد. در این تصویر محور و پیکانی که با عنوان خیر و برکت (blessing) عنوان شده است دقیقا با پروژه آی مک مطابقت دارد.
این طرح که در پی توافق صلح ابراهیم (عادی‌سازی روابط بین امارات، بحرین، سودان و مراکش با اسرائیل) و تاسیس گروه I2U2
(India, Israel, the United Arab Emirates, and the United States)
پایه‌گذاری شد نهایتا به شکل رسمی در سپتامبر سال ۲۰۲۳ میلادی کمی پیش‌تر از طوفان‌الاقصی در اکتبر ۲۰۲۳ میان هند، ایالات متحده، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، فرانسه، آلمان، ایتالیا و اتحادیه اروپا امضا شد.کشورهای عضو، رقم اولیه ۲۰ میلیارد دلاری را برای این پروژه مقرر کرده‌اند که این رقم به احتمال زیاد در طول اجرای این پروژه افزایش خواهد یافت.
مسیر محموله ها
مبتنی بر این پروژه محموله‌ها میان مسیر بمبئی در هند، جبل علی و الغویفات در امارات متحده عربی، حرض و الحدیثه در عربستان سعودی، اردن، یافا (حیفا) در سرزمین‌های اشغالی و بندر پیرائوس در یونان جابه‌جا شده و رژیم صهیونیستی از این طریق مرکزیت مهمی را در مسیر جدید تجارت و حمل‌ونقل جهانی ایفا خواهد کرد. این طرح بنا بر گفته منابع هندی با استفاده از ترکیب مسیر دریایی، ریلی و زمینی، مسیر میان بمبئی تا پیرائوس را تا ۴۰ درصد کاهش می‌دهد.
همچنین بنا بر ادعای طراحان این پروژه، آی مک برخلاف کریدور راه ابریشم نوین و ابتکار کمربند و جاده چین، به تجارت و حمل‌ونقل کالا محدود نشده و صادرات خدمات فناوری اطلاعات و انرژی‌های تجدیدپذیر میان اعضا در هند، غرب آسیا و اروپا از دیگر اهداف این پروژه است.
ابزار چانه زنی
امروزه اهمیت کریدورها به حدی است که هر کشوری سعی بر تسلط بر راهگذرهای تجاری و اقتصادی و استفاده از آن به عنوان یک ابزار چانه‌زنی و قدرت دارد.گرچه اهداف اولیه از طراحی کریدورها بیشتر ناظر به تجارت بیشتر و حمل‌ونقل سریع‌تر و راحت‌تر است ولی راهگذرهای تجاری به سرعت به یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های قدرت و یکی از ابزارهای تامین منافع ملی تبدیل شده است.
تأثیر بر ژئوپولتیک
در همین راستا، بررسی تاثیرات آی مک بر ژئوپلیتیک منطقه و منازعه میان کشورهای اسلامی و رژیم صهیونیستی نشانگر این است که اسرائیل، با طراحی این پروژه بیش از هر چیز به دنبال وابسته‌سازی اقتصادی و تجاری هرچه بیشتر کشورهای منطقه به خود، استفاده از این موضوع به عنوان ابزار فشار و چانه‌زنی سیاسی و کاهش خطرات علیه خود دارد.
کریدور آی مک از سویی دیگر مسیر انتقال کالا به سمت رژیم صهیونیستی و به سمت غرب را از خطراتی که در دریای سرخ و کانال سوئز از سوی محور مقاومت و دیگر بازیگران منطقه‌ای برای آن مترتب است محفوظ می‌کند.
کریدور آی مک بر پایه نظریه نئوکارکرد‌گرایی لیبرال در روابط بین‌الملل، با استفاده از توسعه همکاری‌های اقتصادی و درهم‌تنیدگی اقتصادی میان اعضا، صلح و بهبود روابط سیاسی به‌خصوص میان اعراب و اسرائیل را تسریع می‌بخشد. این طرح شوم، علاوه‌بر این منابع و مجاری صادرات و واردات کالا به اراضی اشغالی را تنوع بخشیده و از این طریق از فشار ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک به اسرائیل می‌کاهد.
نفع اسرائیل، شر منطقه و جهان
آی مک در سه سطح خطرات مهمی را برای منطقه، ایران و محور مقاومت و همچنین چین به همراه دارد.
این کریدور علاوه‌بر کمک به حیات ننگین رژیم صهیونیستی، با وابسته‌سازی بیشتر کشورهای منطقه و به طور خاص کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به همراه عربستان سعودی، مسیر را برای تداوم جنایات این رژیم هموارتر می‌کند.
اساسا بسیاری از مسائل جاری منطقه از جمله جنایات دیوانه‌وار نتانیاهو و دیگر سران رژیم صهیونیستی در غزه و لبنان بیش از هر چیز ناظر و ناشی از مخاطرات محور مقاومت در فلسطین و لبنان در مسیر این پروژه است. عملیات طوفان‌الاقصی در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و در آستانه توافق عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان سعودی نیز، بیش از هر چیز، ضربه‌ای بزرگ به طراحی غربی ـ عبری در پروژه آی مک وارد آورد.
نظم نوین و خواب شوم صهیونیستی برای منطقه غرب آسیا که در هفته‌ها و روزهای اخیر و به‌خصوص در عملیات ترور شهید سید حسن نصرالله مورد استفاده سران رژیم اشغالگر قدس قرار گرفته است، اساسا مبتنی بر به پایان رسیدن و بهره‌برداری اسرائیل از آی مک است.
این پروژه علاوه‌بر تمام مضرات فوق، با طراحی مسیر جدیدی که با حمایت آمریکا و غرب طراحی شده، تهدید و رقیبی برای پروژه‌های راهبردی راه ابریشم نوین و کریدور شمال ـ جنوب است که به واسطه عبور از کشورمان به یکی از بهترین مسیرها برای انتقال محموله‌های تجاری و حمل‌ونقل کالا بدل گشته است.
در پروژه آی مک، هند به عنوان یکی از ابزارهای فشار آمریکا بر چین با طراحی مسیری جدید، نقش مهمی را در مهار این کشور و شکست پروژه راه ابریشم نوین و کریدور ترانس خزر ایفا می‌کند.
ترانس خزر
چین به همین سبب در صورت اتمام این پروژه علی‌رغم تمام برتری‌های ابتکار کمربند و جاده بر آی مک، نه‌تنها انتفاعی از این موضوع نخواهد داشت که با کاهش اهمیت راه ابریشم نوین و کمربند میانی(ترانس خزر) مواجه خواهد شد.
آی مک از منظری دیگر از اهمیت راهبردی نقاط سوق‌الجیشی سنتی همچون باب‌المندب، خلیج عدن، دریای سرخ و همچنین کانال سوئز خواهد کاست و به این ترتیب به دنبال کاهش آسیب‌پذیری جنایتکاران غربی و صهیونیستی در برابر موج خشم و نفرت مردم غرب آسیا از جنایات ۷۶ ساله آنان در منطقه است.
بنا به گفته یکی از نمایندگان کمیسیون اروپا، این طرح علاوه بر تسریع نقل‌وانتقال کالا در این مناطق، بر پیشرفت زیرساخت‌های انرژی، تسهیل تولید و حمل هیدروژن سبز سازگار با محیط به همه کشورهای شرکت‌کننده تمرکز خواهد نمود. به‌عنوان بخشی از این طرح، پیش‌بینی‌هایی برای بهبود ارتباطات از راه دور و اتصال داده از طریق استقرار یک کابل جدید زیر دریا که کل منطقه را به هم متصل می‌کند، وجود دارد.
بنا به گفته مقامات آمریکایی و اروپایی این کریدور زمان تجارت بین هند و اروپا را ۴۰ درصد کاهش می دهد.
طرحی که به پایان نخواهد رسید
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در خطبه عربی خود در روز جمعه ۱۳ مهر، با اشاره به این طرح عنوان داشتند: «سیاست آمریکایی‌ها و همپیمانان، تبدیل رژیم به دروازه صادرات انرژی از منطقه به جهان غرب و واردات کالا و فنّاوری از غرب به منطقه است و این یعنی تضمین موجودیّت رژیم غاصب و وابستگی کلّ منطقه به آن. رفتار سفّاکانه و بی‌محابای رژیم با مبارزان، ناشی از طمع به چنین وضعی است.
این واقعیّت به ما تفهیم می‌کند که هر ضربه به رژیم از سوی هر کس و هر مجموعه، خدمت به کلّ منطقه و بلکه به کلّ انسانیّت است.»
جمله آخر این فراز رهبر معظم انقلاب، با تاکید بر جنایات بی‌پایان رژیم صهیونیستی، هر ضربه به اسرائیل، رگ‌های حیاتی و ممرهای تداوم جنایات این رژیم را خدمت به انسانیت دانسته‌اند و بر همین اساس، هر ضربه‌ای به نابودی پروژه جنایت‌پایه آی مک، خدمت به شرافت و انسانیت به‌شمار می‌آید.
در شرایطی که پس از ۷۶ سال رژیم صهیونیستی اکنون بیش از هر زمانی درگیر مشکلات اجتماعی در درون سرزمین‌های اشغالی است و در وضعیتی که اسرائیل با آمار سرسام‌آور مهاجرت معکوس یهودیان به سمت موطن‌های اصلی خود رو‌به‌رو هست، پروژه‌هایی همچون آی مک بیش از هر چیز به دنبال ایجاد تکیه‌گاهی مطمئن و ابدی برای ادامه حیات نباتی این رژیم هستند، تکیه‌گاهی که در همین ابتدای راه محتوم به شکست است.
صهیونیست‌ها اکنون پس از یک سال از طوفان الاقصی به‌خوبی دریافته‌اند که این پروژه هیچ‌گاه به سرانجام نخواهد رسید.
سخن آخر
از این نظر پروژه آیمک را می‌توان هم به عنوان یک رقیب پروژه جاده ابریشم چین در نظر گرفته شود و هم به عنوان یک لنگر اقتصادی، منجر به تثبیت اسرائیل در منطقه شود. رقیبی که نه تنها در حوزه تجارت و بازرگانی قصد شکست پروژه چینی را دارد بلکه در قالب سلاحی ژئوپلیتیک در صدد بازتعریف نظمی بین منطقه‌ای به منظور مقابله با روایت ژئوپلیتیک جهانی چین از یک سو و از سوی دیگر مقابله با نفوذ منطقه‌ای تهران در پیوست با روایت چینی تلقی شود.
