يكي از راهبردهاي مهم حوزه تصميم گيري كاخ سفيد استفاده از مراكز فكري و پژوهشي در پيشبرد سياست هاي بين المللي آمريكا در مناطق مختلف جهان مي باشد.
به همين منظور، ايالات متحده، مراكز بين المللي مطالعاتي متعددي را در اين خصوص ايجاد كرده است تا از اين رهگذر بتواند علاوه بر رفع چالش هاي بين المللي خود، بستر حضور گسترده ايالات متحده را در سطح بين المللي فراهم نمايد؛ يكي از اين مراكز، بنياد جرمن مارشال آمريكا(GMF) مي باشد، لذا در اين نوشتار تلاش شده تا با معرفي و بررسي فعاليت ها و برنامه هاي راهبردي اين موسسه فكري، نقش آن در حوزه تصميم سازي كاخ سفيد مورد كنكاش و تحليل قرار گيرد.
پيشينه تأسيس بنياد جرمن مارشال آمريكا
پس از جنگ جهاني دوم خطر جدي و مهمي براي آمريكا به وجود آمد و آن هم نفوذ كمونيسم در پي فروپاشي اقتصادي اروپايي غربي بود. در نتيجه آمريكا به سرعت وارد عمل شد و تصميم به جلوگيري از اين امر گرفت. به همين منظور، جرج مارشال، وزير امور خارجه آمريكا در پايان جنگ دوم جهاني در پنجم ژوئن ۱۹۴۷ ميلادي طي نطقي پيشنهاد كرد اين كشور براي بازگرداندن ثبات اقتصادي اروپاي بعد از جنگ جهاني دوم، كمك هاي مالي و تجهيزاتي خود را به كشورهاي آسيب ديده ارسال كند. بودجه طرح مارشال ۱۲ميليارد دلار بود كه آمريكا با صرف اين هزينه ضمن احياي اقتصاد اروپاي غربي پايه هاي نفوذ خود در اين كشورها را نيز استوارتر ساخت و پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) كه به دنبال اجراي طرح مارشال منعقد شد، حضور نظامي آمريكا را در اروپا تثبيت كرد.
پس از آن دولت آمريكا مصمم شد تا قدرت نرم افزاري و سخت افزاري خود را علاوه بر اروپا، در سراسر جهان گسترش و سيطره دهد. در سال ۱۹۷۲، كنگره آمريكا به منظور حفظ و تقويت حضور قدرتمند آمريكا در هر دو سوي اقيانوس اطلس و به عنوان يك يادبود دائمي به طرح كمك هاي مارشال (Marshall Plan assistance)، بنياد جرمن مارشال را با بودجه اوليه «ويلي برانت»، صدر اعظم آلمان تأسيس كرد.
بنياد جرمن مارشال (GMF)، از همان آغاز تأسيس، تمركز فعاليت هاي خود را بر روي توسعه نفوذ آمريكا در اروپا قرار داد. پس از سقوط ديوار برلين در سال ۱۹۸۹، بنياد جرمن مارشال به سرعت برنامه ها و فعاليت هاي خود را بر روي مركز و شرق اروپا متمركز كرد، به طوري كه در طول دهه ۱۹۹۰ در كمك به انتقال دموكراسي در اين منطقه نقشي اساسي ايفا كرد. امروزه، بنياد جرمن مارشال به عنوان يك مركز مستقل در خصوص سياست هاي عمومي و كمك هاي مالي كاخ سفيد در راستاي توسعه نفوذ ايالات متحده در سراسر جهان فعاليت مي كند.
اهم فعاليت هاي بنياد جرمن مارشال آمريكا
بنياد جرمن مارشال آمريكا (German Marshall Fund of the United States)، يك موسسه غير انتفاعي است كه با حمايت مالي كنگره در حوزه سياست هاي عمومي آمريكا و ساختار سيستماتيك كمك هاي مالي ايالات متحده به جريان هاي همسو در سطح بين المللي فعاليت مي كند. مهم ترين رويكرد اين بنياد راهبردي، ظرفيت سازي براي همكاري ميان آمريكا و اروپا بر روي مسائل فرا آتلانتيك و جهاني منطبق با سياست هاي كاخ سفيد مي باشد. در واقع بنياد جرمن مارشال(GMF) در پي آن است تا سياست هاي جهاني را با اهداف و راهبردهاي ايالات متحده همراه سازد. در اين راستا، يكي از مأموريت هاي مهم اين بنياد راهبردي، تقويت نهادهاي دموكراتيك و پشتيباني از اصلاحات سياسي، اقتصادي و فرهنگي و در نهايت براندازي نظام هاي سياسي متعارض با اهداف آمريكا از طريق منازعه غير خشونت آميز و حمايت از گروه هاي مدني و اعتراض هاي منتج به انقلاب هاي رنگين مي باشد.
بنياد جرمن مارشال آمريكا (GMF) در راستاي مأموريت اصلي خود يعني گسترش ليبرال دموكراسي و سيطره جهاني آمريكا، راهبرد ها و برنامه هاي كاركردي خود را در گستره سرزميني اروپا، آمريكاي لاتين، آسيا، آفريقا، خاورميانه، منطقه آسياي مركزي و قفقاز، حوزه بالكان، در دو محور برنامه هاي سياسي و سياست خارجي و پروژه هاي بنياد هاي دموكراسي ساز تقسيم بندي شده است.
مهم ترين برنامه هاي بخش سياسي و سياست خارجي عبارتند از برنامه سياست اقتصادي (Economic Policy) كه با هدف تقويت همكاري هاي فرا آتلانتيك و توسعه سياست هاي اقتصادي آمريكا در موضوعاتي چون بررسي مشكلات اقتصادي آمريكا، تحليل ساختار قدرت هاي اقتصادي دنيا مانند چين، پاسخ به چالش هاي اقتصادي در قرن بيست و يكم و… تمركز مطالعاتي دارد؛ برنامه سياست خارجي و جامعه مدني(Foreign Policy Civil Society) يكي ديگر از برنامه هاي اين بخش است كه با راه اندازي دفتر بلگراد در منطقه بالكان در سال ۲۰۰۳ و دفتر بخارست در حوزه درياي سياه در سال ۲۰۰۷، در جهت تقويت و توسعه همكاري كشورهاي اروپاي شرقي و مركزي با آمريكا و همچنين تقويت جامعه مدني و نهادهاي دموكراتيك در اين كشور ها فعاليت مي كند. رويكردهاي مهم اين برنامه كمك هاي مالي به جريان هاي سياسي و اجتماعي همسو با آمريكا، برگزاري نشست هاي تخصصي با حضور شخصيت هاي برجسته كاخ سفيد و كنگره، اعطاي بورسيه تحصيلي به دانشجويان كشورهاي اين حوزه، نفوذ در رسانه هاي جمعي و… مي باشد؛ برنامه مهاجرت و يكپارچه سازي (Immigration Integration) يكي ديگر از فعاليت هاي راهبردي بخش سياسي است كه در اوايل دهه نود راه اندازي شد و در مسائلي چون گسترش بستر نرم افزاري آمريكا در حوزه هاي مديترانه اي و خاورميانه، يكپارچه سازي اجتماعي و فرهنگي در مناطق مورد هدف، بررسي چالش هاي مهاجرتي در اروپا و آمريكا و… تمركز مطالعاتي دارد؛ آكادمي آتلانتيك (Transatlantic Academy) يكي ديگر از برنامه هاي اين بخش است كه گفته مي شود از ابتكارات منحصر به فرد بنياد جرمن مارشال است كه در مسائلي چون حمايت مالي از تحقيقات و پروژه هاي پژوهشي ويژه و همچنين اولويت هاي مهم آمريكا درسال، در اختيار قرار دادن نتايج تحقيقات به طور سيستماتيك به تصميم سازان،ارتباط اعضاي كنگره و مقامات دولتي آمريكا، برگزاري دوره هاي ۱۰ ماهه پژوهشي و بحث و مذاكره دانشجويان با رهبران سياسي، اقتصادي و علمي آمريكا و مقامات اروپا و… تمركز دارد؛
برنامه آرم همايش ها (Signature Conferences) يكي ديگر از برنامه هاي مهم اين بخش است كه در آن همايش هايي ساليانه در خصوص بررسي چالش هاي سياسي و اقتصادي جهاني با حضور شخصيت هاي برجسته آمريكايي و اروپايي و همچنين صاحبان تراست هاي اقتصادي جهاني برگزار مي شود. لازم به ذكر است كه اين همايش هاي ساليانه با حمايت و ميزباني نهادهاي دموكراسي ساز بنياد جرمن مارشال آمريكا(GMF) چون انجمن ساليانه بروكسل(annual Brussels Forum)، انجمن مارشال در امور آتلانتيك (The Marshall Forum on Transatlantic Affairs)، انجمن استكهلم چين (The Stockholm China Forum) و همچنين بانك مركزي سوئد، بنياد استينت (The STINT Foundation)، بنياد سه قرن (Tercentenary Foundation) برگزار مي شود. نكته مهم ديگر اينكه همايش هاي ساليانه ناتو (NATO Conferences) با حضور اعضا و مسئولان آن توسط اين برنامه انجام مي شود و كنفرانس هاي قبلي ناتو در ريگا، لتوني، بخارست، روماني، استانبول تركيه از مهم ترين آنها بوده است.
برنامه روند هاي آتلانتيك (Transatlantictrends) يكي از برنامه هاي مستقل و مهم بنياد جرمن مارشال آمريكا (GMF)است كه در در سال۲۰۰۲راه اندازي شده و در خصوص برگزاري نظرسنجي در مورد مسائل مربوط به سياست هاي عمومي و سياست خارجي آمريكا، رويدادهاي جاري بين المللي و نگرش كلي جامعه عمومي آمريكا و غرب در رابطه با مواضع كاخ سفيد در آمريكا و ۱۲ كشور اروپايي فعاليت مي كند. لازم به ذكر است كه نتايج نظرسنجي هاي برنامه روندهاي آتلانتيك در اوايل ماه سپتامبر هر سال منتشر مي شود؛ برنامه دموكراسي و جامعه مدني (Democracy Civil Society) يكي ديگر از برنامه هاي اين بنياد راهبردي است كه با سابقه ۲۰ ساله با تمركز بر كمك به تقويت دموكراسي سازي در اروپاي مركزي و شرقي و حمايت هاي مالي از جريان هاي سياسي و اجتماعي در حوزه بالكان و درياي سياه در خصوص تحكيم سياست هاي آمريكا در منطقه اروپاي مركزي و شرقي فعاليت دارد؛ برنامه امنيتي و دفاعي (Security Defense) از ديگر برنامه هاي بنياد جرمن مارشال آمريكا است كه در موضوعاتي چون گسترش همكاري ها ميان آمريكا و اروپا در مباحث امنيتي، بررسي چالش هاي آمريكا در قرن بيست و يكم، چگونگي تأثير خيزش مجدد آسيا بر سياست خارجي آمريكا، چالش هاي اقتصادي و گزينه هاي پيش روي متحدان آتلانتيك و… تمركز مطالعاتي دارد. شايان ذكر است كه حوزه هاي مطالعاتي منطقه اي در اين برنامه عبارتند از: افغانستان، خاورميانه، ناتو، آسيا، قفقاز، شمال آمريكا، تركيه، منطقه درياي سياه، ايران و منطقه بالكان.
برنامه ديدگاه پژوهش (Opinion Research) يكي ديگر از برنامه هاي مهم بنياد جرمن مارشال آمريكا(GMF) است كه در آن هر سال دو نظرسنجي از افكار عمومي جامعه آتلانتيك در مجموعه اي از مسائل داخلي و خارجي گرفته مي شود كه نتايج آن در اختيار سياست گذاران، مقامات دولتي، محافل دانشگاهي، روزنامه نگاران و رسانه ها قرار مي گيرد.
همان طور كه قبلاً اشاره شد، بنياد جرمن مارشال آمريكا(GMF) در كنار فعاليت هاي پژوهشي خود داراي نهادهايي است كه در آن پروژه هاي دموكراسي سازي در سراسر جهان و همچنين تقويت و بسط ارزش هاي ليبرال دموكراسي پيگيري مي شود كه مهم ترين آنها عبارتند از: بنياد دموكراسي سازي بالكان (Balkan Trust for Democracy) كه با حمايت مالي ۳۶ ميليون دلاري كنگره از آن به دنبال دموكراسي سازي در اروپاي شرقي و ادغام آن در اروآتلانتيك است. گفته مي شود اين بنياد با آژانس بين المللي توسعه ايالات متحده (USAID) و بنياد چارلز استوارت موت (the Charles Stewart Mott Foundation) در خصوص كمك هاي مالي به جريان هاي اجتماعي و سياسي همكاري مي كند؛ بنياد درياي سياه (Black Sea Trust) يكي ديگر از نهادهاي دموكراسي اين بنياد راهبردي است كه به منظور ارتقاي سطح همكاري هاي منطقه اي آمريكا با كشورهاي حوزه درياي سياه در حوزه هايي چون حمايت از جريان هاي مدني، تقويت بنيادهاي دموكراتيك، حمايت از محافل سياسي و دانشگاهي و… تمركز دارد؛ انجمن بروكسل(Brussels Forum) يكي ديگر از پروژه هاي دموكراسي سازي بنياد جرمن مارشال آمريكا (GMF) است كه نشست هاي ساليانه در سطح بالايي با حضور سياستمداران برجسته و منتفذين آمريكايي و اروپايي سياسي در خصوص چالش هاي راهبردي پيش روي جامعه آتلانتيك برگزار مي كند. از ديگر فعاليت هاي مهم اين انجمن حمايت مالي از شبكه ها و جريان هاي سياسي، اجتماعي همسو با آمريكا در سطح بين المللي و همچنين گسترش نهادهاي ليبرال دموكراسي مي باشد؛ پروژه گروه هاي مطالعاتي كنگره اي (Congressional Study Groups) يكي از مهم ترين نهاد هاي دموكراسي سازي بنياد راهبردي مارشال است كه با حمايت مستقيم كنگره آمريكا راه اندازي شده و بر روي تعامل فكري و سياسي آمريكا با برخي از كشورها در جهت همگام سازي با سياست هاي كاخ سفيد تمركز دارد. گروه مطالعات كنگره اي آلمان (Congressional Study Group on Germany) و گروه مطالعات كنگره اي تركيه (Congressional Study Group on Turkey) از مهم ترين آنها مي باشند؛ پروژه گروه بيست در اقتصاد جهاني(G02 in the Global Economy) يكي ديگر از پروژه هاي بنياد مارشال است كه در خصوص بحران اقتصادي جهاني و پيامدهاي طولاني مدت براي روابط فرا آتلانتيك آمريكا، اولويت هاي سياست هاي آمريكا در سال هاي آينده، بررسي چالش هاي مربوط به عدم توازن جهاني، اصلاح نهادهاي مالي جهاني، بررسي گروه ۲۰ در ابتكار عمل اقتصاد جهاني، نقش گروه۰۲ در سياست هاي اقتصادي و مسائل مختلف جهاني و …تمركز مطالعاتي دارد.
نتايج فعاليت مطالعاتي بنياد راهبردي مارشال در قالب گزارش هاي ساليانه (Annual Reports) در اختيار مقامات كنگره و كاخ سفيد، محافل علمي و دانشگاهي و رسانه هاي جمعي قرار مي گيرد.
لازم به ذكر است، دفتر مركزي بنياد جرمن مارشال آمريكا در واشنگتن، دي سي است. علاوه بر اين، بنياد راهبردي مارشال (GMF) داراي شش دفتر در اروپا است كه در شهرهاي برلين، پاريس، بروكسل، بلگراد، آنكارا و بخارست راه اندازي شده اند. همچنين گفته مي شود، اين بنياد داراي نمايندگي هاي كوچكتري در براتيسلاوا، تورين و استكهلم مي باشد.
مراكز وابسته به بنياد جرمن مارشال آمريكا
كمك هاي مالي درقالب حمايت از جريان هاي سياسي و اجتماعي و نهادهاي آموزشي يكي اولويت ها و مأموريت هاي اصلي بنياد مارشال آمريكا GMF)) است. به همين منظور بنياد مارشال مراكزي را به وجود آورده كه بيش از پيش به دنبال گستره نفوذ آمريكا در سطح جهاني و تقويت نهادهاي دموكراتيك مي باشند. مهم ترين اين مراكز عبارتند از: بنياد همكاري هاي منطقه اي حوزه درياي سياه (The Black Sea Trust for Regional Cooperation ) كه بر روي ارتقاي همكاري هاي منطقه اي آمريكا با حوزه درياي سياه، حضور موثر آمريكا در بخش هاي مدني و رسانه هاي مستقل و حرفه اي حوزه درياي سياه، ترويج ارزش هاي ليبرال دموكراسي و… تمركز دارد؛ بنياد دموكراسي بالكان (Balkan Trust for Democracy) از ديگر مراكز وابسته به بنياد مارشال است كه با هدف تسريع در يكپارچه سازي منطقه بالكان در ساختارهاي اروآتلانتيك در بلگراد استقرار داشته و در خصوص تقويت نهادهاي دموكراتيك و حمايت هاي مالي و آموزشي در آلباني، بوسني و هرزگوين، بلغارستان، كرواسي، كوزوو، مقدونيه، مولداوي، مونته نگرو، روماني و صربستان فعاليت مي كند؛ مركز راهنماي عملكرد كمك هاي مالي براي داوطلبان (Grantmaking Guidelines for Applicants) يكي ديگر از مراكز وابسته به بنياد مارشال آمريكا (GMF) است كه در حوزه حمايت هاي مالي از نهادهاي آموزشي و تخصيص بودجه بورسيه هاي تحصيلي در سراسر جهان فعاليت مي كند؛ تيم هاي مطالعاتي آتلانتيك (Transatlantic Study Teams) يكي ديگر از مراكز وابسته به بنياد مارشال مي باشد كه در حوزه هايي چون تجزيه و تحليل رويدادهاي جهاني، تعامل با مقامات و سياستمداران برجسته، برگزاري نشست هاي تخصصي و… فعاليت مي كند.
عملكرد بنياد جرمن مارشال آمريكا در روند تاريخي
بنياد مارشال آمريكا (GMF) كه با هدف سيطره آمريكا بر جهان پا به عرصه سياسي آمريكا گذاشت، نقش مهمي در خارج كردن كشورهاي اروپاي شرقي از ايدئولوژي كمونيسم و تقويت نهادهاي دموكراتيك در اين منطقه داشته است. همچنين گفته مي شود بنياد مارشال، يكي از مهم ترين نهادهاي اجرايي دكترين نظم نوين جهاني آمريكا مي باشد كه هدف آن سلطه ايالات متحده بر شرق اروپا، منطقه پاسيفيك و آسياي ميانه و به ويژه منطقه خاورميانه و خليج فارس و ديگري نفوذ بر اتحاديه اروپا و دادن نقش پارلماني به سازمان ملل و سلطه بر اين سازمان جهاني بوده است.
بنياد مارشال آمريكا در پروژه خاورميانه بزرگ با حمايت هاي مالي خود از جريان ها و گروه هاي سياسي و اجتماعي همسو در منطقه نقش مهمي در اصلاحات اقتصادي و ورود به سيستم باز بازار، نهادسازي مدني و تجديد ساختار اداري، مدرن سازي آموزشي و پرورش، فعال كردن رسانه هاي هم جهت با آمريكا و… داشته است. همچنين به دنبال يك سلسله رفرم هاي اقتصادي از قبيل تأسيس صندوق توسعه اقتصادي با هدف سرمايه گذاري در امور زيربنايي و تغييرات اساسي در سيستم مالي در كشورهاي منطقه و نوسازي سيستم بانكي و كاهش موانع گمركي زمينه براي نفوذ اقتصادي ايالات متحده فراهم بوده و «طرح مارشال پاكستان» از مهم ترين رويكردهاي بنياد مارشال آمريكا در اين حوزه بوده است.
بنياد مارشال آمريكا همچنين تمركز ويژه اي بر روي تحولات ايران خصوصاً رويدادهاي سياسي و اجتماعي دارد. به طوري كه اين بنياد همواره از جريان اصلاحات در ايران حمايت كرده است كه مواضع آن در «حمايت از جريان فتنه» در تحولات پس از انتخابات دهم رياست جمهوري به خوبي روشن و مبين است. حتي گفته مي شود
مقادير قابل ملاحظه اي از هزينه هاي شبكه هاي ماهواره اي معاند توسط اين بنياد تأمين مي شده است.
www.mostajar.com
