حضور حوزویان در امور بین الملل

شما ۱۶سال سکاندار دیپلماسى خارجى کشور بودید و اکنون نیز مشاور مقام معظم رهبرى در امور بین‌الملل هستید؛ از سوى دیگر، علماى حوزه از دیرباز حضور پراکنده‌اى در عرصه‌هاى بین‌المللى داشته‌اند؛ یعنى از زمان آیةاللّه العظمى بروجردى قدس‌سره، شخصیت‌هاى حوزوى بر اساس ذوقشان وارد عرصه‌هاى بین‌المللى شدند. بعد از انقلاب نیز برخى اقدامات سازمان‌یافته انجام گرفته است. جناب‌عالى ورود حوزه به عرصه بین‌الملل را چگونه مى‌بینید و راه‌کارها و نواقص آن را چه مى‌دانید؟

در حوزه‌هاى علمیه ما، این کارها دیر انجام شد، اما هر زمان جلوى ضرر را بگیریم منفعت است. کارهاى بین‌المللى حتماً باید در حوزه علمیه شکل بگیرد. گفتنى است، هدف اسلام به طور عام و تشیع به صورت خاص، جهانى‌شدن است، و نه تنها پرهیز ندارند کار جهانى کنند، بلکه رغبت بالایى براى این کار دارند. شما کسى مثل خواجه معین‌الدین چشتى که اهل چشت در نزدیکى هرات افغانستان است را در نظر بگیرید. ایشان به هند سفر کرده و در آن‌جا سخنانى را بیان مى‌کنند. بسیارى از غیر‌مسلمانان، با دیدن هیبت او مسلمان مى‌شوند. همین الآن هم قبرش در «لک نهو»، زائران بسیارى دارد؛ حتى هزاران هزار نفر از بودایى‌ها و هندوها به زیارتش مى‌آیند.

در سفر‌هایى که داشتید، عطش مردم جهان براى حضور یک عالم مسلمان شیعى در سطح بین‌الملل را چگونه دیدید؟

اگر وضعیت را بدون توجه به تبلیغات معاندان شیعه در نظر بگیریم، این تشنگى وجود دارد. به‌طور کلى، هرجایى که مسلمانان، به خصوص شیعیان در آن مکان زندگى مى‌کنند، مردم آن منطقه خواستار این هستند که کسانى از این‌جا بروند و پیام تشیع و جمهورى اسلامى را رسانده و آنان را با معارف غنى اسلام آشنا کنند.

هم‌چنین افراد فراوانى با این که مسلمان نیستند، دلشان مى‌خواهد بدانند در درون شیعه چه جوهرى است که پرچم عدالت‌خواهى و انقلاب‌ها و دین‌خواهى را در اسلام برعهده داشته و همواره پیشتاز بوده است. شاید به جرئت بتوان گفت، ۹۰درصد انقلاب‌ها در اسلام برگرفته از کربلا بوده و شعار «یالثارات الحسین» شعار بیشتر انقلابیون مسلمان تا کنون بوده است.

حضور حوزه در عرصه بین‌المللى باید با چه ظرافت‌هایى همراه باشد؟

در عرصه بین‌الملل، باید به نکات دقیق و عمیقى توجه داشت؛ براى مثال، آشنایى با زبان دیگر کشورها بسیار مهم است، داشتن اطلاع و آگاهى کامل درباره شیعه و تشیع بسیار ضرورى است، و شناخت فرهنگ کشور مقصد نیز بسیار سودمند و مفید است. اگر به این مسائل توجه نکنیم، زحمت‌هاى ما به نتیجه مطلوب ختم نمى‌شوند.

رویکرد بین‌المللى در سطوح عالى حوزه و مراجع و علما را چگونه مى‌بینید؛ آیا حضور حوزه در سطح مراجع عظام تقلید را در کشورهاى مختلف جهان، مفید مى‌دانید؟

براى تحقق این امر باید گفت، حتماً باید زمینه این‌کار فراهم شود؛ البته باید این را در نظر داشت، یک استاد برجسته و منحصر به فرد که در حوزه منشأ خدمات عظیمى است و میراث‌دار فرهنگ شیعه است، سرمایه‌اى است که آسان به دست نیامده است؛ براى مثال، بعد  از چند قرن کسى مانند حضرت آیةاللّه جوادى‌آملى پیدا شده است. مگر چند نفر مانند حضرت آیةاللّه جوادى‌آملى داریم؟! ایشان سرمایه و درّ گران‌بهایى در حوزه تفسیر، عرفان، فلسفه، فقه و همه علوم اساسى اسلامى هستند. بعد به ایشان بگوییم شما به فلان‌جا تشریف ببرید. حالا با چه حفاظتى و با چه مقدماتى که شئونات ایشان حفظ شود؟ چقدر خون دل‌ها خورده شده تا کسى مانند علامه طباطبایى قدس‌سره رخ نموده است؛ البته اصل قضیه را ضرورى مى‌دانم، اما با رعایت شرایط و شئونات و رعایت ملاحظات. حفاظت جان این شخصیت‌ها از همه چیزها واجب‌تر است؛ همین الآن نیز که ایشان در قم صحبت مى‌کنند و از تلویزیون پخش مى‌شود، همه عالم مى‌بینند، و هم‌چنین بزرگان دیگرى که در حوزه هستند. مراجع ما سرمایه‌هاى  اساسى ما هستند؛ مگر مى‌شود سرمایه‌هاى خود را به راحتى در معرض خطر قرار دهیم؟!

رویکرد بین‌المللى در سطح اساتید سطوح عالى حوزه را چگونه مى‌بینید؛ با توجه به این‌که چند وقتى است موضوع فرصت‌مطالعاتى را در حوزه علمیه مى‌بینیم؟

هر کسى را مى‌فرستید مراقب باشید شئونات آن‌ها حفظ شود، چون شئون آن‌ها شئون شیعه، و عزت آن‌ها عزت شیعه است؛ نباید کارى کنیم عزت علماى بزرگ شیعه در یک جایى از خارج از کشور، هتک شود. طبق آیات متعدد قرآن کریم، مؤمن حق ندارد عزت خود را زیر پا بگذارد؛ بنابر‌این عزت و شئونات آن‌ها باید حفظ شود. این کار‌ها با تهیه مقدمات آن خوب است؛ براى مثال، زمانى اشخاص برجسته‌اى که در رأسشان حضرت آیةاللّه جوادى‌آملى بودند، پیام امام خمینى قدس‌سره را به گورباچف رساندند؛ در این قضیه، هم شئونات ایشان حفظ شد، و هم شئونات امام رحمةاللّه‌علیه.

با توجه به تازه تأسیس بودن معاونت بین‌الملل حوزه، این معاونت باید چگونه عمل کند تا نکات مزبور رعایت شوند؟

مطالعات لازم، برنامه‌ریزى دقیق و زمان‌بندى حساب‌شده صورت بگیرد، با افرادى که در سطح بین‌المللى کار کردند مشورت شود، از کارهاى سطحى، کوتاه‌مدت و زودگذر پرهیز کنند و از این اهدافى که سریعاً به دست مى‌آیند و سریع نیز از دست مى‌روند، دورى کنند؛ براى مثال، موفقیت‌هاى جامعة ‌المصطفى ‌العالمیة، نتیجه تجربه چندده ساله جمهورى اسلامى است، که چنین مؤسسه بزرگ و با‌عزتى مى‌تواند با بسیارى از مؤسسات ادیان دیگر رقابت کند. براى مثال، واتیکان در مورد تعلیم مبلغ و اعزام آن به دنیا از تشکیلات فراوانى برخوردار است، یا دانشگاه الازهر سابقه بسیار طولانى‌ دارد و یا دانشگاه مدینه فعالیت‌هاى گسترده‌اى دارد؛ فارغ از این که چه چیزى تدریس مى‌کنند، از حیث تشکیلات، بستر حرکت، چگونگى زمینه‌سازى و اعزام مبلغان و ارتباط داشتن با آن‌ها، موقعیتى بسیار عالى دارند. گاهى مى‌شود ما مبلغ خوب تربیت مى‌کنیم و مى‌فرستیم، اما دنباله‌اش را رها مى‌کنیم؛ حال آن که مبلغان باید با حوزه ارتباط داشته باشند. هم‌چنین باید از کارهاى مقطعى پرهیز کنیم و به دنبال کارهاى دنباله‌دار باشیم. در پایان باید اضافه کنم که شناخت محیط بین‌المللى و آن محیطى که قرار است در آن کار کنیم، بسیار مهم مى‌باشد.