مقاله حاضر به بررسی اعضای خاندان پهلوی می‌پردازد. زندگی‌نامه‌ی دختران و پسران رضاشاه و محمدرضا پهلوی به صورت خلاصه بیان می‌گردد.
مقدمه
کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ را می‌توان از مهمترین وقایع سرنوشت ساز ایران دانست . کودتا با حمایت کامل انگلستان صورت گرفت و نقطه صعود رضاخان میرپنج ملقب به سردار سپه از همین جا آغاز شده و نهایتا به آنجا می‌انجامد که رضا خان میرپنج که تا یک سال قبل از کودتا افسر قزاق ساده‌ای بیش نبود و حتی خواب آن را هم نمی‌دید که روزی به مقام رئیس‌الوزرایی برسد، تاج سلطنت بر سر می‌گذارد و فصلی جدید از حکومت خودکامه را با نام دودمان پهلوی در تاریخ کشور می‌گشاید که طی مدت ۵۷ سال به جای وابستگی به ملت ، میهن و خاستگاه و دین و آیین خود چشم به قبله فرنگ دوخته و هر آنچه بیگانه صاحب نفوذ امر می‌نمود بدون چون و چرا انجام می‌داد.
شاید اوضاع در هم ریخته ایران و انزواطلبی رجال دوران پایانی قاجاریه که همگی آرامش را بر هرج و مرج و آشوب ترجیح می‌دادند بیش از سایر عوامل در روی کار آمدن رضا شاه پهلوی کمک کرده است.
رضا خان
در ۲۴ اسفند ۱۲۵۶ در روستای آلاشت از توابع سواد کوه به دنیا آمد . پدرش «داداش بیگ» یاور فوج سواد کوه بوده است و پدران او نیز نظامی بوده‌اند و مادرش «نوش‌آفرین» اهل تهران بود. مرگ پدرش در ۴۰ روزگی وی موجب شد که مادرش به تهران بازگردد . رضا و مادرش در محله سنگلج در نداری و تهی‌دستی زندگی می‌کردند . مخارج زندگی آنان تا ۷ سالگی توسط سرهنگ ابوالقاسم آیرملو و پس از مرگ وی توسط سرتیپ نصرالله خان آیرم تأمین می‌گشت. (۱)
از سن ۱۲ سالگی وارد فوج سواد کوه شد . از همین زمان است که دوران نظامی زندگی وی آْغاز می‌شود و بتدریج مدارج نظامی را طی کرد . تا اینکه به سال ۱۲۹۹ پس از کودتای معروف سوم اسفند که با هماهنگی سید ضیاء و ژنرال آیرونساید انجام شد با لقب سردار سپهی به وزارت جنگ منصوب می‌شود و تا سال ۱۳۰۲ این سمت را حفظ می‌کند.
از سال ۱۳۰۲ رضا خان به نخست‌وزیری منصوب شد و سرانجام با تشکیل مجلس مؤسسان در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ و اعلام انقراض سلسله قاجاریه، رضاخان خود را شاه نامید. مراسم تاجگذاری در ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ انجام شد . (۲)
با وقوع جنگ جهانی دوم ، ایران توسط شوروی و انگلیس در سوم شهریور ۱۳۲۰ اشغال شد و رضا ، تحت نظر نیروهای بریتانیایی از بندرعباس با کشتی از ایران تبعید شد. او را ابتدا به جزیره موریس منتقل شد و سپس در افریقای جنوبی در شهر ژوهانسبورگ تحت نظر قرار گرفت و در همانجا درگذشت.
پیکر او را پس از مرگ به مصر بردند . در اردیبهشت ۱۳۲۹ جنازه وی به ایران آمد و با تشریفات رسمی در حرم حضرت عبدالعظیم دفن شد . گفته می‌شود که در ۲۴ دیماه ۱۳۵۷ جسد وی به همراه جسد پسرش علیرضا توسط محمدرضا ابتدا به لس آنجلس و سپس به مصر منتقل شده است. (۳)
همسران رضا خان
رضا خان قبل از ازدواج با مادر محمدرضا ، زمانی که واحدش در همدان مستقر بود با زنی ازدواج می‌کند به نام صفیه و از او صاحب یک دختر می‌شود به نام همدم‌السلطنه. رضا خان با این زن همدانی بیشتر از یک سال زندگی نکرد و او را طلاق داد . (۴)
رضاخان پس از آن، با تاج‌الملوک آیرملو ازدواج کرد . وی دختر تیمورخان آیرملو از خاندان مهاجر و از خوانین بزرگ سوادکوه بود که مقام میرپنجی داشت . رضا شاه از وی صاحب ۴ فرزند شد : خدیجه که بعدها به شمس‌الملوک ملقب گشت ، محمدرضا و زهرا ( که بعدها به اشرف‌الملوک ملقب گشت ) و علیرضا.
در سال ۱۳۰۶ رضا شاه با ملکه توران ( از خانواده‌های رجال قاجاری ) ازدواج کرد ، این ازدواج به دور از چشم تاج‌الملوک صورت گرفت . اما به محض اطلاع از ازدواج مجدد رضا شاه دست به مخالفت شدید زد و سرانجام توطئه‌ها و دسیسه چینی‌های تاج‌الملوک موجب شد که رضا شاه ملکه توران را که زنی زیبارو و نیز از زنان تحصیل کرده دوران خود بود طلاق داد . رضا شاه از وی صاحب یک فرزند به نام غلامرضا شد .(۵)
و سرانجام آخرین همسر رضا شاه عصمت‌الملوک دولتشاهی دختر مجلل‌الدوله نواده فتحعلی شاه قاجار بود . وی محبوبترین همسر رضا شاه بود و سادگی و حرف شنوی او باعث شد که این محبوبیت تا آخر عمر رضا شاه حفظ شود . فرزندان رضا شاه از عصمت عبارت بودند از عبدالرضا ، احمدرضا ، محمودرضا ، حمیدرضا و فاطمه . (۶)
دختران رضا خان
شمس پهلوی
متولد ۱۲۹۶ و اولین فرزند رضا شاه و ملکه تاج‌الملوک است . وی به دستور پدر با فریدون جم ازدواج کرد و پس از تبعید رضا از ایران از او جدا شد و در سال ۱۳۲۲ با ویولن زنی به نام عزت‌الله مین باشیان آشنا شد و در سال ۱۳۲۴ در قاهره با او ازدواج کرد . همسر جدید شمس نام خود را به مهرداد پهلبد تغییر داد . پهلبد به سال ۱۳۴۳ به وزارت فرهنگ و هنر منصوب شد و تا پیروزی انقلاب در این سمت باقی ماند . شمس در ۱۰ اسفند ۱۳۷۴ در ۷۸ سالگی درگذشت و طبق آیین مسیح به خاک سپرده شد . (۷)
اشرف پهلوی
وی همزمان با محمدرضا پهلوی در ۴ آبان ۱۲۹۸ در تهران متولد شد. به دستور پدرش با علی قوام ازدواج کرد که بعد از تبعید رضا شاه از ایران از او جدا شد . (۸) او از این ازدواج صاحب یک پسر به نام شهرام شد . (۹) پس از مدتی وی با فردی مصری به نام احمد شفیق آشنا شد و خواستار ازدواج با او گردید . موافقت محمدرضا با ازدواج وی سبب ناراحتی ملک فاروق شد که این ازدواج را مغایر با شئون خانواده‌های سلطنتی مصر و ایران می‌دانست اما محمدرضا به آن اعتنایی نکرد . (۱۰)
اشرف از احمد شفیق دارای دو فرزند شد : شهریار شفیق که افسر نیروی دریایی بود و پس از انقلاب در پاریس ترور شد و یک دختر به نام آزاده شفیق که فساد و جاه‌طلبی را از مادرش به ارث برده است.
اشرف قبل از ازدواج با احمد شفیق مدتی عاشق هوشنگ تیمورتاش (فرزند عبدالحسین تیمورتاش)بود. عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار رضا شاه بود که به دستور رضا شاه به قتل رسید. محمدرضا به همین علت با ازدواج آنها مخالفت کرد . به هر حال اشرف پس از جدایی از احمد شفیق در پاریس عاشق فردی به نام مهدی بوشهری ( از خانواده بزرگ و ثروتمند بوشهری) شد و با وی ازدواج کرد. هر چند پس از مدتی از وی نیز بیزار شد. اما بوشهری فرد زرنگی بود و هر چند اسما شوهر اشرف بود کاری به کار او نداشت و رهایش کرد و اشرف این وضع را پسندید . بوشهری نیز به بهانه‌های مختلف پول زیادی هزینه می‌کرد. او در پاریس و در شرکت ” ایران ایر ” شغل مهمی گرفت و به همین بهانه از محمدرضا پول کلانی دریافت می‌کرد. او با این تمهیدات تا پیروزی انقلاب شوهر اشرف ماند . اشرف از بوشهری فرزندی ندارد . (۱۱)
در دربار هیچکس در قماربازی به پای اشرف نمی‌رسید ، او در اواخر عمر رژیم بیشتر اوقات خود را در قمارخانه‌های اروپایی می‌گذراند. او همچنین در قاچاق مواد مخدر شهرتی جهانی داشت .(۱۲) علاوه بر آن در قاچاق عتیقه نیز دست داشت و پسرش شهرام سردسته قاچاقچیان عتیقه بود .(۱۳)
فاطمه پهلوی
دختر دیگر رضا شاه فاطمه، دهمین فرزند وی و چهارمین فرزند او با عصمت‌الملوک متولد ۱۳۱۷ هـ. ش است . وی در ایران و بصورت ناقص در بیروت امریکا ادامه تحصیل داد . در سال ۱۳۲۷ با وینسنت هیلر امریکایی ازدواج کرد . فاطمه از او دو پسر داشت به نامهای کیوان و داریوش . در مرداد ۱۳۳۸ از او طلاق گرفت و در آبان همان سال با ارتشبد محمد خاتمی ازدواج کرد و از او نیز صاحب یک پسر شد و از آن پس خاتمی عضو مؤثری در خانواده پهلوی گردید .
وی بعد از سال ۱۳۵۷ مدتی ساکن پاریس بود و سرانجام در سال ۱۳۶۶ در سن ۵۸ سالگی در پاریس درگذشت .
پسران رضا خان
علیرضا پهلوی
پنجمین فرزند رضا شاه و آخرین فرزند رضا شاه و ملکه تاج‌الملوک در سال ۱۳۰۱ ش به دنیا آمد . وی در سال ۱۳۱۵ وارد دانشکده افسری شد و در سال ۱۳۲۰ به همراه پدر به تبعیدگاهش رفت و تا زمان مرگ در کنار او بود . در سال ۱۳۲۳ وارد ارتش فرانسه شد و در سال ۱۳۲۶ به ایران بازگشت ، وی پیش از بازگشت به ایران در پاریس با یک بیوه لهستانی به نام “کریستیانه شولوسکی” ازدواج کرد و از او صاحب پسری شد که اسمش را “علی پاتریک“
گذاشتند . (۱۴) علیرضا از نطر خصال و شخصیت شباهت تام و تمامی به رضا خان داشت . وی در سال ۱۳۲۳ زمانی که شایعه والیعهدی او به دلیل بچه‌دار نشدن شاه و ثریا اسفندیاری بر سر زبان‌ها بود و در یک سانحه هوایی کشته شد . (۱۵)
غلامرضا پهلوی
ششمین فرزند و سومین پسر و تنها فرزند رضا از بطن ملکه توران امیرسلیمانی در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۰۲ در تهران به دنیا آمد . وی پس از تحصیل مقدمات به همراه برادران ناتنی‌اش ( عبدالرضا ، احمدرضا و محمدرضا پهلوی ) برای ادامه تحصیل به مدرسه لروزه سوئیس فرستاده شد و پس از اتمام تحصیل به ایران بازگشت و به خواست پدر وارد دبیرستان نظام شد . پس از تبعید رضا شاه وی برای ادامه تحصیل به دانشگاه پرینستون امریکا رفت اما یکسال بعد با اجازه برادرش محمدرضا به ایران بازگشت و وارد دانشکده افسری شد و در سال ۱۳۵۰ به درجه سرتیپی رسید . وی در سال ۱۳۲۶ با هما اعلم دختر دکتر امیراعلم و نوه حسن وثوق ( وثوق‌الدوله ) ازدواج کرد و از او صاحب دو فرزند به نانمهای “مهرناز” و “بهمن” شد که اولی در ۳ سالگی درگذشت . غلامرضا پس از جدایی از هما اعلم با منیژه جهانبانی دختر سرلشکر منصور جهانبانی ازدواج کرد و از او صاحب ۳ فرزند به نامهای “مریم” ، “آذردخت” و “بهرام” شد . وی بخاطر فعالیت‌های اقتصادی و اعمال نفوذ‌های غیرقانونی همیشه مورد انتقاد قرار داشت و پس از خواهرش اشرف منفورترین عضو خانواده در نزد مردم بود.(۱۶)
عبدالرضا پهلوی
وی هفتمین فرزند رضا پهلوی و نخستین فرزند وی از عصمت بود که در ۹ مهر ۱۳۰۳ تولد یافت . بعد از تحصیلات مقدماتی برای ادامه تحصیل به مدرسه له روزه سوئیس فرستاده شد . وی سرانجام تحصیلاتش را در رشته علوم سیاسی در دانشگاه هاروارد به پایان رساند . در سال ۱۳۲۹ با پری سیما زند دختر ابراهیم زند از وزرای همان دوره ازدواج کرد . او به دلیل مسایل شخصی و خانوادگی از دربار دوری می‌کرد . او پس از انقلاب از ایران خارج شد و کسی از محل زندگی او اطلاعی ندارد . وی صاحب دو فرزند به نامهای “کامیار” و “سروناز” بود که آنها نیز بعد از انقلاب ایران را ترک کردند .
احمدرضا پهلوی
هشتمین فرزند و پنجمین پسر رضا شاه و دومین فرزند از بطن ملکه عصمت دولتشاهی بود . در ۵ مهر ۱۳۰۴ به دنیا آمد پس از تحصیلات ابتدایی مشغول تحصیل در مدرسه نظام بود که پس از برکناری و تبعید پدرش در سال ۱۳۲۰ با او به آفریقای جنوبی رفت . در سال ۱۳۲۳ برای ادامه تحصیل به بیروت رفت و پس از مرگ پدرش به ایران بازگشت . وی در سال ۱۳۲۵ با سیمین تاج بهرامی دختر دکتر حسین احیاءالسلطنه بهرامی ( همان کسی که در صحن مجلس به گوش سید حسن مدرس سیلی نواخت ) ازدواج کرد که ثمره این ازدواج دو فرزند به نامهای “شاهرخ” و “شهلا” بودند . (۱۸)
این پیوند در سال ۱۳۳۳ به جدایی انجامید و احمدرضا در سال ۱۳۳۷ با رزا بزرگ‌نیا دختر محمد بزرگ‌نیا معروف به دانش بزرگ‌نیا ازدواج کرد . و از او نیز صاحب سه فرزند به نامهای “شاهین” ، “شهرناز” و “پری‌ناز” پهلوی شد .
وی در امور اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی دخالتی نمی‌کرد و کمتر در دربار حاضر می‌شد وی پس از انقلاب به همراه خانواده‌اش ایران را ترک کرد . (۱۹)
محمودرضا پهلوی
نهمین فرزند رضا خان و ششمین پسر وی از بطن ملکه عصمت دولتشاهی بود که در ۱۲ بهمن ۱۳۰۵ به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و مقدماتی را در تهران به پایان برد و برای ادامه تحصیل در رشته مدیریت بازرگانی و صنعتی در دانشگاه کالیفرنیا و میشیگان به امریکا رفت . وی پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۳ با مهردخت اعظم زنگنه ازدواج کرد که این ازدواج پس از سه سال به جدایی انجامید . در سال ۱۳۴۳ با مریم اقبال دختر منوچهر اقبال ازدواج کرد ولی نامبرده نیز پس از مدتی از او جدا شد و با شهریار شفیق پسر اشرف پهلوی ازدواج کرد . محمودرضا در فساد اقتصادی شاخص‌ترین فرد خانواده پهلوی بود. وی در سال ۱۳۵۷ ایران را ترک کرد . (۲۰)
حمیدرضا پهلوی
یازدهمین فرزند رضا خان و هفتمین پسر وی و پنجمین فرزند از بطن ملکه عصمت دولتشاهی بود . وی در ۱۳ تیر ماه ۱۳۱۱ متولد شد . پس از تبعید رضا شاه با پدر به افریقای جنوبی رفت و در سال ۱۳۲۳ برای ادامه تحصیل به بیروت رفت اما پیشرفتی نداشت . در سال ۱۳۳۰ در سن ۱۹ سالگی با دختر عموی مادرش مینو دولتشاهی فرزند ابوالفتح دولتشاهی ازدواج کرد که منجر به طلاق شد. به دلیل بی‌بندو باری و مشکلات اخلاقی عنوان شاهزادگی از وی سلب و از دربار رانده شد . وی صاحب دو فرزند به نامهای “بهزاد” و “نازک” از مینو خامنه شد. این دو بعد از طلاق پدر و مادر، تحت سرپرستی عمویشان محمدرضا قرار گرفتند .(۲۱)
محمدرضا پهلوی
متولد ۱۲۹۸ هـ . ش سومین فرزند رضا شاه ، اولین پسر وی و دومین فرزند ( به همراه خواهر دوقلویش اشرف ) از بطن تاج‌الملوک آیرملو بود . محمدرضا شاه تا شش سالگی تحت مراقبت مادربزرگ قرار داشت. در آذر ماه ۱۳۰۴ که رضا خان به دنبال خلع قاجاریه و تشکیل مجلس مؤسسان به سلطنت رسید محمدرضای شش ساله نیز ولیعهد ایران شد .
وی در شهریور ماه سال ۱۳۲۰ در حالیکه هنوز دوازده سال تمام نداشت برای ادامه تحصیل به سوئیس اعزام شد و به امر رضا شاه دکتر مؤدب نفیسی به عنوان سرپرست وی تعیین شد و مقرر گشت که کلیه امور تحصیلی و شخصی وی در سوئیس زیر نظر مسئولیت وی اداره شود .(۲۲) محمدرضا در دوران تحصیل در سوئیس تمایلی به معاشرت و مجالست با برادرش علیرضا که همراه او برای ادامه تحصیل به سوئیس فرستاده شده بودند نداشت و با دو برادر دیگرش غلامرضا و عبدالرضا که سال بعد به سوئیس اعزام شدند رفت و آمد زیادی نداشت. (۲۳)
محمدرضا شاه در بهار ۱۳۱۵ به دستور پدر قبل از اینکه بتواند دیپلم مدرسه سوئیس را بگیرد به تهران مراجعت نمود . وی در شهریور ماه ۱۳۱۵ وارد دانشکده افسری شد و در یک گروهان ویژه که فرماندهی آن به عهده افسر خشنی به نام سروان محمود امینی واگذار شده بود مشغول تحصیل گردید . وی پس از طی دو سال از دانشکده افسری مانند سایرین با درجه ستوان دومی فارغ‌التحصیل شد . و در سال ۱۳۲۰ پس از تبعید رضا شاه رسما به سلطنت ایران رسید .
ازدواج با فوزیه : رضا شاه همواره در فکر یک ازدواج سیاسی یا یک ازدواج سلطنتی برای محمدرضا شاه بود که از این طریق هم پیوندهای سیاسی کشور خود را با یک کشور دیگر همسایه مستحکم‌تر سازد و هم با آوردن عروسی از یک خانواده سلطنتی اعتبار تازه‌ای برای سلسله نوبنیاد خود فراهم آورد و سرانجام دختری زیبا از خانواده سلطنتی مصر در نظر گرفته شد . وی فوزیه دختر ملک فؤاد پادشاه فقید مصر بود . فوزیه خواهر ملک فاروق متولد ۵ آبان ۱۳۰۰ در اسکندریه مصر می‌باشد.(۲۵) حسین فردوست طراح این ازدواج را انگلیسی‌ها می‌داند که در جهت نزدیک کردن ایران و مصر و تولد ولیعهدی دو رگه سعی در پیشبرد مقاصد سیاسی داشتند . بالاخره مراسم عقد فوزیه و ولیعهد ایران ( در آن زمان فوزه ۱۷ یا ۱۸ سال داشت و ولیعهد ۱۹ ساله بود ) در روز پانزدهم مارس ۱۹۳۹ م ( ۱۳۱۷ هـ . ش ) در قاهره مصر جاری شد . فوزیه دختری با شخصیت و تحصیل کرده بود و تنها فرزند وی از شاه “شهناز” متولد ۱۳۱۸ می‌باشد .
اما این ازدواج بدلیل اینکه فوزیه نتوانسته بود فرزند پسری به دنیا بیاورد و بر اثر دخالتها و کارشکنی‌های پی در پی اشرف و ملکه مادر در سال ۱۳۲۴ طبق قوانین مصر از شاه طلاق گرفت و در سال ۱۳۲۷ نیز طلاق او در ایران صورت پذیرفت و سرپرستی تنها دخترش شهناز نیز که آن زمان ۸ ساله بود به پدرش رسید .(۲۶) فوزیه در سن ۸۴ سالگی در لوزان سوئیس ( ۹ بهمن ۱۳۸۳ ) درگذشت.
از سال ۱۳۲۴ که ممدرضا پهلوی از فوزیه جدا شد تا سال ۱۳۲۹ که ثریا اسفندیاری توسط خواهرش شمس به وی معرفی شد به صورت مجرد زندگی می‌کرد .
ثریا اسفندیاری: دختر خلیل اسفندیاری و اوا کارل متولد ۱۳۱۱ در چهارمحال و بختیاری ، شهرستان نارسان، روستای قهفرخ ( فرخ شهر کنونی ) متولد شد . وی یک برادر کوچکتر به نام بیژن داشت . دوران کودکی او در برلین گذشت در سال ۱۳۱۶ به همراه خانواده به ایران بازگشت و در اصفهان در مدرسه آلمانی‌های مقیم اصفهان به تحصیل پرداخت و زبان فارسی را نزد معلم خصوصی فرا گرفت . با تعطیل شدن مدرسه آلمانی‌ها در سال ۱۳۲۰ پس از اشغال ایران ، وی وارد مدرسه مسیونرهای مبلغان انگلیسی شد و تا ۱۵ سالگی در این مدرسه بود . در سال ۱۳۲۶ به سوئیس رفت و زبان فرانسه را آموخت . و در آنجا بود که توسط شمس برای ازدواج با محمدرضا شاه انتخاب می‌شود و در یک مهمانی رسمی در سفارت ایران به محمدرضا شاه معرفی شده و در ۲۳ بهمن ۱۳۲۹ با وی ازدواج می‌کند . (۲۷)
در ۲۴ اسفند ۱۳۳۶ بدلیل بچه‌دار نشدن از شاه جدا می‌شود وی در ۳ آبان ۱۳۸۰ درگذشت . جنازه‌ی وی در مونیخ آلمان در کنار پدر و مادرش دفن شد . و همین‌طور جنازه برادرش بیژن که یک هفته پس از او فوت کرد .
فرح دیبا: آخرین و سومین ازدواج محمدرضا شاه با فرح دیبا ( دختر سهراب دیبا از افسران پایین رتبه ارتش شاهنشاهی، درگذشته در سنین جوانی به مرض سل) بود . فرح متولد ۱۳۱۷ در تبریز بود ، مادرش فریده قطبی نام داشت و پس از فوت پدر سرپرستی وی و مادرش را دایی وی بر عهده گرفت که وضع مالی وی نیز معمولی بود .
بهرحال فرح تحت سرپرستی دایی خود بزرگ شده و برای ادامه تحصیل در رشته معماری عازم پاریس می‌شود و در آنجا بود که از نظر تأمین هزینه تحصیل و اقامت در مضیقه افتاد و تحت شرایط محیط زندگی و رواج افکار و عقاید کمونیستی در فرانسه آن روز گرایش‌های چپی پیدا کرد .(۲۸) فردوست در خاطراتش آورده که فرح دیبا از فرط استیصال برای کمک مالی به سراغ اردشیر زاهدی در حصارک می‌رود و زاهدی توسط شهناز وی را به شاه معرفی می‌کند. محمدرضا بلافاصله به وی پیشنهاد ازدواج می‌دهد و بدین ترتیب فرح ملکه ایران می‌شود.(۲۹)
پسران محمدرضا پهلوی
رضا پهلوی
اولین فرزند محمدرضا با فرح دیبا متولد ۹ آبان ۱۳۳۹ تهران است. (۳۰) وی قبل از وقوع انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ مشغول تحصیل در رشته خلبانی هواپیمای جنگنده در امریکا بود . پس از مرگ محمدرضا پهلوی در مصر، راهی مراکش و سپس امریکا شد و در رشته علوم سیاسی دانشگاه کالیفرنیا لیسانس گرفت. در ۲۲ خرداد ۱۳۲۵ وی با یاسمین اعتماد امینی ازدواج کرد . و از او صاحب ۳ دختر به نامهای “نور” ، “ایمان” و “فرح” شد .
علیرضا پهلوی
دومین فرزند محمدرضا و فرح در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۵ به دنیا آمد و نام عموی درگذشته‌اش را بروی نهادند. (۳۱) با وقوع انقلاب اسلامی وی در حالیکه کودکی بیش نبود به همراه خانواده‌اش ایران را ترک کرد و از آن زمان به تحصیل و زندگی در خارج پرداخت . وی به سال ۱۳۸۱ با دختری ایرانی به نام سارا طباطبایی ازدواج کرد . او در نهایت در سال ۱۳۸۹ اقدام به خودکشی کرد، که گفته می شود، علت خودکشی مرگ معشوقه اش می باشد.
دختران محمدرضا
محمدرضا در خلال ازدواج‌های خود دارای سه دختر به نامهای شهناز ، فرحناز و لیلا شد .
شهناز حاصل ازدواج محمدرضا با فوزیه بود . روابط شهناز با عمه‌ها و مادربزرگش از آنجا که آنها را در طلاق مادرش مقصر می‌دانست چندان گرم نبود . به همین جهت قرار شد جهت تحصیل به یک مدرسه و سپس کالجی در اروپا فرستاده شود . وی پس از کودتای ۱۳۳۲ به ایران بازگشت و در سال ۱۳۳۵ به عقد اردشیر زاهدی پسر فضل‌الله زاهدی درآمد پس از به دنیا آوردن فرزندشان مهناز در سال ۱۳۴۳ از اردشیر زاهدی جدا شد ( پس از مرگ سرلشکر فضل‌الله زاهدی ) و پس از مدتی به سوئیس رفت و در آنجا با خسرو جهانبانی فرزند سپهبد جهانبانی آشنا شد و بدون اجازه درباربا او ازدواج نمود. وی سالها آنجا ماند تا اینکه با وساطت فرح دیبا بخشیده شد و به ایران آمد . شهناز پیش از انقلاب به مذهب روی آورد و نام خود را به هاجر تغییر داد و از آن پس با روسری در مجالس خصوصی شرکت می‌کرد. وی از سیاست بکلی به دور بود.(۳۲)
فرحناز دختر دوم محمدرضا در سال ۱۳۴۱ به دنیا آمد. در ابتدا تحت تعلیم مربی سوئیسی به آموختن زبان فرانسه مشغول شد و سپس در دبستانی در جنب قصر نیاوران که برای خانواده پهلوی و پاره‌ای از رجال بنا شده بود به تحصیل پرداخت . ۱۶ ساله بود که بدلیل انقلاب اسلامی ناچار به ترک ایران شد و در امریکا مشغول تحصیل گشت(۳۳) . وی با سرمایه هنگفتی که از ارثیه پدرش به دست آورد سهامدار چند مؤسسه و کارخانه بزرگ امریکا گشت و اکنون به صورت مجرد در امریکا زندگی می‌کند .
لیلا سومین دختر محمدرضا و آخرین فرزند او و فرح می‌باشد که در سال ۱۳۴۹ در کاخ نیاوران به دنیا آمد(۳۴) . ۸ ساله بود که با والدینش به حالت تبعید از ایران خارج شد و در طول دوران دربه‌دری همراه پدر و مادر بود . ۱۰ ساله بود که در یک مدرسه امریکایی در قاهره نام‌نویسی کرد و مدتی بعد برای آنکه ناظر مرگ پدر نباشد راهی اسکندریه شد و در آنجا بود که خبر مرگ پدر را شنید و به امریکا رفت . وی با وجود داشتن تحصیلات عالیه در رشته ادبیات تطبیقی به شدت افسرده بود و از سردردهای میگرنی و دردهای عضلانی رنج می‌برد . شکست عشقی او باعث شد که در سن ۳۱ سالگی (سال ۱۹۸۸ ) دست به خودکشی بزند. لیلا پهلوی در پاریس دفن شد .
منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
پی‌نوشتها:
۱٫ نجفقلی پسیان و خسرو معتضد ؛ از سواد کوه تا ژوهانسبورگ : زندگی رضا شاه پهلوی ، نشر ثالث : ۱۳۸۲ ، ص ۷۸۶.
۲٫ حسین مکی ، تاریخ بیست ساله ایران ، نشر ناشر ، جلد سوم ، تهران ۱۳۶۳ ، ص ۱۷۸.
۳٫ همان ، جلد ۸ ، ص ۲۳۷.
۴٫ حسین فردوست ، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی ، جلد اول ، تهران : اطلاعات ، ۱۳۸۲ ، ص ۷۵
۵٫ غلامحسین میرزا صالح ، رضا شاه : خاطرات سلیمان بهبودی ، شمس پهلوی ، علی ایزدی ، تهران : نشر نو ، ۱۳۷۲ ، ص ۱۱۶
۶٫ غلامحسین میرزا صالح ، همان ، ص ۱۲۷
۷٫ ثریا اسفندیاری ، خاطرات ثریا اسفندیاری ملکه اسبق ایران ، مترجم مجید موسوی ، تهران : سعادت بی‌تا ، ص ۲۷۳
۸٫ نیلوفر کسری ، زنان ذی نفوذ در خاندان پهلوی ، نقد دکتر باقر عاقلی ، نشر نامک ، ۱۳۷۹ . صص ۱۰۲-۷۳
۹٫ فردوست همان ، ص ۲۳۰
۱۰٫ سیروس غنی ، یادداشتهای دکتر قاسم غنی
۱۱٫ فردوست ، همان ، صص ۱۰۲-۲۳
۱۲٫ بهرام افراسیابی ، همسران شاه ، همراه با دست‌نوشته‌های خاطرات فرح دیبا ، ص ۲۸۳ . انتشارات مهتاب ۱۳۸۰ .
۱۳٫ ثریا اسفندیاری ، همان ، صص ۳۱۸-۲۷۶
۱۴٫ ثریا اسفندیاری ، همان ، صص ۳۱۸-۲۷۶
۱۵٫ حسین فردوست ، صعود و سقوط پهلوی ، جلد اول ، ص ۱۰۵
۱۶٫ جلال انورمانی زاده و مختار جدیدی ، خاندان پهلوی به روایت اسناد ، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران ، جلد دوم ، ص ۳۷۸
۱۷٫ همان ، ص ۴۷۳
۱۸٫ همان ، ص ۵۰۴
۱۹٫ جلال اندرمانی زاده و مختار جدیدی ، پهلوی‌ها به روایت اسناد ، جلد دوم صص ۶-۳-۵
۲۰٫ همان ، صص ۴۲۴-۳۵۷
۲۱٫ همان ، صص ۴۳۸-۴۳۵
۲۲٫ محمود طلوعی ، پدرو پسر ، ناگفته‌ها از زندگی و روزگار پهلوی‌ها ، نشر علم ۱۳۷۲
۲۳٫ محمود طلوعی همان ، ص ۴۸۴
۲۴٫ محمدرضا پهلوی ، مأموریت برای وطنم
۲۵٫ طلوعی ، همان ، ص ۴۱۲
۲۶٫ سیروس غنی ، یادداشتهای دکتر قاسم غنی ، نشر کاوش ، ۱۳۷۱
۲۷٫ ثریا اسفندیاری ، همان ، ص ۱۱۰-۹۵
۲۸٫ محمود طلوعی ، همان ، صص ۵-۷۰۳
۲۹٫ فردوست ، همان ، صص ۲۱۱-۲۱۰
۳۰٫ نیلوفر کسری ، همان ، ص ۲۲۱
۳۱٫ نیلوفر کسری ، همان ، ص ۲۲۳
۳۲٫ نیلوفر کسری ، همان ، صص ۸-۱۷۷
۳۳٫ نیلوفر کسری ، همان ، ص ۱۹۶
۳۴٫ نیلوفر کسری ، همان ، ص ۲۱۷
مستجار mostajar
