اسفند كه شروع مي شود، تب خريد هم ميان مردم بالا مي گيرد، فرقي نمي كند كه جيب تان پر از پول باشد يا انگشتتان از سوراخ جيبتان بيرون زده باشد، اما خريد عيد سنتي است كه همه خود را ملزم به انجام آن مي دانيم.
روزهاي آخر اسفند معمولا با ولعي سيري ناپذير براي خريد همراه مي شود، همين روزهاست كه جيب ها پس از وسوسه شدن پشت ويترين هاي رنگارنگ و دلفريب خالي و دست ها پر از بسته هاي خريد مي شود و البته در اين ميان اندكي تخفيف شادي مان را هنگام خريد صدچندان مي كند.
تنوع طلبي يك واقعيت انكارناپذير است كه اشتياق به داشته هاي بيشتر و متمايزتر را به همراه دارد تا جايي كه گاهي از خريدهاي ضروري فراتر رفته و در صورت عدم مهار آن به تجمل گرايي، چشم و هم چشمي، فخرفروشي و خريدهاي غيرضروري همچنين تعويض وسايل كاملا نو و سالم با وسايل جديد مي رسد.
از گذشته ها نيز در كشورمان مرسوم بوده كه مردم نزديك عيد خانه هاي خود را نو و آراسته مي كردند و به جاي كنار گذاشتن وسايل قديمي و به زحمت افتادن و صرف هزينه هاي هنگفت براي خريد كالاهاي جديد، به تميزي و پاكيزگي فرش ها، ديوارها و حياط خانه اكتفا مي كردند، اما متأسفانه اين رسم پسنديده درحال حاضر جاي خود را به خريدهاي اضافه و غيرضروري از لباس و كيف و كفش گرفته تا پرده و مبل و حتي تعويض كابينت هاي آشپزخانه داده است.
برخي مردم به بهانه سال جديد با همه وسايل سال گذشته خود خداحافظي مي كنند و با صرف هزينه هاي بسيار و حتي دريافت قرض ها و وام هاي سنگين بعضا از روي چشم و هم چشمي هم كه شده اقدام به تعويض وسايل منزل مي كنند.
عادتي غلط كه بسياري را از لذت هاي شب عيد محروم كرده و موجب شده است كه علاوه بر ترافيكي بسيار سنگين كه در معابر ايجاد مي كند، غم و غصه اهل خانه را براي تهيه و خريد لوازم نو و گران قيمت چند برابر سازد.
درحالي كه مي توان اين روزهاي آخر اسفند را به گونه اي دلچسب و خوشايند سپري كرد چرا كه با نزديك شدن به پايان سال كم كم عطر و بوي بهار به مشام مي رسد و با شروع فصل بهار و نو شدن طبيعت زيباي خداوندي، مي شود تنها با تغييراتي در محيط منزل نيز، رويش و شور و نشاط طبيعت را به خانه ها نيز منتقل كرد البته نه به تصور غلط برخي كه صرفا با خريد اجناس و لوازم لوكس و تعويض وسايل و اسراف در خريد كيف و كفش و لباس مي توان اين شادي و رويش را به خانه آورده كه با جابه جايي لوازم موجود و خريد چند گلدان زيبا و طبيعي مي توان علاوه بر بهاري كردن فضا در تجديد روحيه و شادابي اهالي خانه نيز تأثيري بسيار گذاشت.
انگار مي خواهيم در المپيك شركت كنيم!
راستي هيچ فكر كرده ايد كه چرا اكثر آقايان از نزديك شدن عيد نوروز غصه دار مي شوند و گويي غم عالم روي شانه هايشان سنگيني مي كند. اكثرا با نزديك شدن روزهاي پاياني سال مي گويند، آه باز عيد آمد، چقدر زود به زود اين عيد مي آيد و مي رود، انگار همين ديروز عيد بود، باز حتما خانم دستور مي دهد، كه برو چند تا ماهي قرمز از آن ماهي هايي كه گوشه چشم شان خال سياه همانند خال هندوها دارد بخر و براي تزيين سفره چند تا شمع ژله اي درجه يك تهيه كن در ضمن جا شمعي كريستال ژاپني يا ترك هم يادت نرود، پسته و تخمه مرغوب و شيريني و… فراموشت نشود آهان، ميوه هم حتما بخر، وانت اصغر آقاي همسايه را بگير و به ميدان برو چند جعبه سيب درجه يك به همراه دو سه جعبه پرتقال تامسون مارك دار و موزهاي چيكيتاي خوب و… بخر كه مي خواهم امسال حماسه اي بيافرينم كه دهان همه اقوام باز بماند! طوري عيال فرمايش مي كند گويا امسال عيد مي خواهيم در المپيك شركت كنيم و گويا قرار است در اين كارزار بزرگ به مقام قهرماني برسيم و جوايز خود را از دست كبري خانم و خديجه خانم و زري زن اصغر آقا دريافت كنيم.
و اي كاش قضيه به همين جا ختم مي شد، باور كنيد الآن بعضي ها رسم و رسوم عيد و سفره هفت سين و ديد و بازديدها را به حدي سخت گرفته اند كه تو گويي مي خواهند از هفت خوان رستم براي چيدن هفت سين نوروزي عبور كنند و مهياي سال نو شوند. به اعتقاد جامعه شناسان اغلب اين گرفتاري ها به دليل چشم و هم چشمي هاست. براي اين كه ممكن است چند خانواده از آشنايان دور و نزديك به منزلتان تشريف بياورند كه خود را مكلف مي كنيد حتما بايد براي منزل مبل بخريم يا اگر مبل داريد، آنها را تعويض نماييد. طول و عرض تلويزيون را بيشتر كنيد و ماشين لباسشويي تمام اتوماتيك آخرين مدل و فلان برند را بخريد و رويش گلدان مرصع نشان همراه با چند شاخه گل هلندي اصل قرار دهيد تا بلكه چشمان مهمانان باز شود و به هواي گل ها ماشين لباسشويي شما را ببينند و تا آرنج انگشت حيرت به دهان فرو برند، بشقاب و چاقوهاي سال پيش را به همراه مبل هايي كه سال گذشته ۴ ميليون تومان خريده بوديد را تنها به قيمت باور نكردني ۱۰۰ هزار تومان به سمساري بدهيد و سپس تمام پاساژهاي معروف شهر را زير و رو كنيد تا سرويسي تهيه كنيد كه در هيچ خانه اي نباشد و وسايل شما تك باشد…
واقعا اين همه سخت گيري، اسراف و تجملات شما را از درك زيبايي هاي طبيعت و استشمام شميم گل ها محروم نمي سازد؟
خجالت زده پيش اقوام
مليحه- س به همراه مادر و خانم برادر و يكي از دوستان به اصطلاح خوش سليقه اش براي ست كردن ديزاين پذيرايي به خيابان شريعتي آمده اند، ظاهرا از صبح كله سحر آنقدر در اين مغازه و آن مغازه سرك كشيده اند و از پشت ويترين هاي دلفريب به جنس ها چشم دوخته و قيمت گرفته اند كه ديگر نايي براي مصاحبه و گفت وگو با من گزارشگر آن هم درخصوص انتقاد از شيوه به استقبال بهار رفتن را ندارند. ولي سماجتم آنها را خسته مي كند و مادر سر صحبتش باز مي شود. گويي خيلي از اينكه دخترش تمام وسايل خانه را به قيمتي مفت به سمساري فروخته و حالا بايد با قيمت هاي نجومي دوباره وسايلي مشابه همان را تنها با تفاوتي ناچيز خريداري كند، راضي نيست اما درنهايت مي گويد: «البته بايد اين موضوع را هم در نظر داشت كه وقتي ايام عيد همه به ديد و بازديد مي روند، دوست دارند وسايل نو و جديد را هم در خانه ها ببينند چون واقعا تغيير دكوراسيون روحيه انسان را شاد مي كند.» اين مادر كه مويي را با گذر عمر و ايام سپيد كرده و سرد و گرم روزگار چشيده در ادامه مي گويد: «در زمان قديم مردم خيلي به زندگي و وسايل راحتي اهميت نمي دادند، اما امروزه كه اين همه وسايل شيك و مدرن براي زندگي بهتر وجود دارد، چرا فرزندانمان از آنها استفاده نكنند! البته درگذشته درآمد مردم هم آن قدر نبود كه بتوانند هر سال وسايل خانه را عوض كنند و به ناچار همان وسايل قديمي را تميز كرده و از آن استفاده مي كردند اما امروزه درآمد مردم زياد است و قبول دارم كه هم اين مسئله باعث اسراف مي شود ولي خوب چاره اي نيست، چون اگر اين كار را نكنيم پيش اقوام شرمنده مي شويم.»
اسپند روي آتش
مرد خسته و كلافه دست در دست پسر ۶ ساله اش دارد و با صدايي بلند كه توجه ديگر مشتريان فروشگاه را به خود جلب مي كند، رو به همسرش مي گويد: «من ديگر مثل تو نه جان دارم و نه حوصله كه دوباره فردا از ۷ صبح از خانه بيرون بيايم و براي تهيه يك لوستر تا ۸ شب در خيابان پرسه بزنم، تازه مگر همان لوستري كه پارسال خريديم چه اشكالي دارد كه باز هوس كرده اي آن را عوض كني» و زن با آرنجش به پهلوي مرد مي زند كه يعني آرام تر همه دارند ما را نگاه مي كنند، اما مرد كه واقعا كلافه شده ناگهان مثل اسپند روي آتش از جا مي پرد و دست خالي از مغازه بيرون مي زند.
فرصت را غنيمت مي شمارم و با او به گفت وگو مي پردازم. نقطه نظرش را درمورد افزايش تجملات و اسراف هاي بي رويه در خريدهاي شب عيد اين طور بيان مي كند: «نمي دانم اين چه مدي شده كه گريبانگير برخي ها شده است، قبلاً مردم فقط قبل از عيد يك دست لباس و مقداري شيريني و ميوه مي خريدند و دسته دسته همه به مهماني مي رفتند و دلها خوش بود، اما متأسفانه الان همه با حرص و ولع خريد مي كنند و از اسكاچ دستشويي گرفته تا فرش و مبل و لوستر خانه را عوض مي كنند كه شايد چند تا مهمان و فاميل نزديك آن هم نه فقط به قصد صله رحم كه از روي كنجكاوي به ديدار يكديگر بروند.»
آداب فراموش شده خريد شب عيد
دكتر زهرا مرادي جامعه شناس و استاد دانشگاه آزاد در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه با نزديك شدن به پايان سال كم كم عطر و بوي بهار به مشام مي رسد و مردم ايران زمين نيز براي استقبال از بهار و عيد نوروز- اين سنت زيباي ايراني- خود را آماده مي كنند، مي گويد: «يكي از سنت هاي به جا مانده از گذشته، خريد شب عيد است. در گذشته هاي دور خريد به شكل امروزي وجود نداشت، مردم بيشتر خريد را به منظور تأمين مايحتاج زندگي و اقلام مورد نياز انجام مي دادند. اما با ظهور پديده مد و به خاطر همسو شدن با جامعه، خريد بسياري از مردم رنگ و بوي تجمل و اسراف به خود گرفته است. شايد بتوان گفت كه درصدي از خريدهاي شب عيد بيشتر از احتياج افراد و فقط به منظور چشم و هم چشمي با آشنايان و فاميل يا فخرفروشي باشد. گاهي اوقات نيز به دليل جبران كمبودها، حقارت ها و افزايش اعتماد به نفس اين كار انجام مي شود.»
دكتر مرادي اضافه مي كند: «شيوه خريد كردن افراد يكي از روش هاي تشخيص اختلال رواني است و تحقيقات نشان مي دهد، افرادي كه از دانش و معيارهاي صحيح مصرف برخوردار هستند، الگوهاي صحيح مصرف و شيوه هاي انتخاب مناسب را هنگام خريد دانسته و مطابق با وضعيت اقتصادي و اولويت بندي وسايل موردنياز اقدام به خريد احتياجات خانواده مي كنند و در خريد مناسب موفق تر عمل مي نمايند.»
اين استاد دانشگاه در ادامه اظهار مي دارد: «اين درحالي است كه در خانواده هايي كه افراد آن از سلامت روان بهره مند نبوده و مبتلا به اختلالاتي مانند خودشيفتگي و اضطراب اجتماعي باشند، بدون منطق و تصميم گيري درست اقدام به خريد كالا مي كنند، در اين صورت اقتصاد خانواده دستخوش آسيب هاي فراوان شده و رضايت مطلوب از خريد حاصل نمي شود، بنابراين روزهاي پاياني سال فرصت خوبي است تا در كنار آموزش صحيح خريد كردن، فرهنگ صحيح خريد صرفه جويي و درست مصرف كردن را در ميان افراد جامعه و بخصوص كودكان و نوجوانان جا انداخت.»
دكتر مرادي به يكي ديگر از نكات حائز اهميت هنگام خريد شب عيد اشاره مي كند و مي گويد: «يكي از مصاديق مورد توجه در خريد آن است كه در كنار افرادي كه از لحاظ اقتصادي كمتر با مشكل مواجه هستند و مي توانند نيازهايشان را به راحتي خريداري كنند، درصدي از افراد جامعه را نيازمندان تشكيل مي دهند، كسانيكه شايد حتي براي يك بار هم در عيد نوروز لباس نو به تن نكرده اند، اگر با دقت بيشتري به اطراف خود بنگريم، مسلماً مي توانيم نيازمنداني را در شادي خود سهيم و بخشي از نيازهاي آنها را به عنوان يك همنوع تأمين كنيم.»
تقسيم شادماني يا مسابقه چشم و هم چشمي
«آيين و سنت اصيل ايرانيان قديم و خريد شب عيد و پوشيدن لباس نو براي آراستگي و پاكيزگي، سال هاست كه نزد ايرانيان جاي خود را باز كرده است و سهم هر ايراني از بهار گراميداشت نوروز به منزله يك جشن ملي و به جا آوردن آداب نوروزي به منزله شروعي جديد در زندگي يكنواخت و روزمره است و در اين ميان خريد شب عيد و لباس نو يكي از ديرينه ترين اين سنت هاست.»
فرهاد مجيدزاده كارشناس مسائل اجتماعي نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به مطلب فوق درخصوص اساسي ترين نكاتي كه خانواده ها بايد به هنگام خريد شب عيد به آن توجه كنند، مي گويد: «تقريبا همه افراد جامعه برحسب نياز خود قبل از شروع سال جديد به خريد لباس و پوشاك، خريد لوازم منزل و تعويض وسايل كهنه و قديمي و خريد وسايل نو مي پردازند، اما خانواده ها بايد توجه كنند كه تهيه لباس نو و وسايل منزل نبايد دغدغه اي شود كه روان انسان را تحت تأثير قرار دهد و انسان را به تكلف و زحمت بياندازد، خريد وسايل عيد و لباس بايد براساس بضاعت و توان سرپرست خانواده انجام بگيرد و اعضاي خانواده براساس اصول تربيتي و اخلاقي موجود در خانواده، توجه داشته باشند كه اعصاب و روان اعضاي خانواده نبايد تحت تأثير فشارهاي بيش از حداقتصادي قرار گيرد، زيرا در اين صورت به پوشي و نوپوشي و پاكيزه پوشي جاي خود را به فخر فروشي و مصرف گرايي و خودنمايي مي دهد.» اين كارشناس مسائل اجتماعي اضافه مي كند: «در سبد هزينه هاي خانواده لباس بايد سهم نسبتاً خوبي داشته باشد و اگر در هزينه هاي خانوار، كالاهاي فرهنگي جاي خود را پيدا كند، طبعاً تجمل گرايي، اشرافي گري و چشم و هم چشمي هم دور مي شود.»
از وي درمورد مضرات چشم و هم چشمي سؤال مي كنم كه مي گويد: «چشم و هم چشمي انسان را دچار كاستي و تنزل فكري مي كند و به جاي مسابقه دانايي و علم افزايي و مفيد بودن، مسابقه خودنمايي در جامعه رونق مي گيرد كه متأسفانه بايد گفت اين پديده در جامعه قابل رويت است، مدهاي روزانه، رواج مزون هاي آن چناني خريدهاي هنگفت و تعويض هر ساله وسايل منزل بسياري از افراد را از اصل آيين خريد شب عيد دور كرده است و به جاي اينكه اين خريدها شادي را براي خانواده به ارمغان بياورد، مشكل زندگي قسطي در خانواده ها را تشديد كرده است.» مجيدزاده تأكيد مي كند: «همه اين مسائل نيازمند نگاه عميق فرهنگي براي نهادينه كردن بينشي عميق درباره آحاد جامعه است تا افراد بتوانند درعين بهره وري و استفاده از هواي عطرآگين بهار و همزمان با تحول طبيعت، دچار تحول دروني شوند، خريد نبايد به دغدغه اساسي خانواده تبديل شود.»
وي مي گويد: «تجربه ثابت كرده است بسياري افراد با درنظر گرفتن امكانات اقتصادي و دوري از چشم و هم چشمي و نگاه نكردن به لباس و وسايل نو به عنوان ابزاري براي فخرفروشي و خودنمايي، توانسته اند خريد شب عيد را تبديل به شادماني كنند. بهار فصل اعتدال است و بنابراين لازم است كه انسان هم با پيروي از طبيعت در همه ابعاد زندگي به اعتدال روآورد.»
مستجارmostajar
